Thực tiễn thực hiện quy định của pháp luật về thủ tục tố tụng dân sự áp dụng trong trường hợp đương sự vắng mặt ở Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm khi giải quyết vụ án dân sự

Bài tập học kỳ Tố tụng Dân sự - Thủ tục tố tụng dân sự áp dụng trong trường hợp đương sự vắng mặt ở Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm khi giải quyết vụ án dân sự và thực tiễn thực hiện.

Thực tiễn thực hiện quy định của pháp luật về thủ tục tố tụng dân sự áp dụng trong trường hợp đương sự vắng mặt ở Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm khi giải quyết vụ án dân sự.

1. Một số hạn chế, bất cập trong quy định của pháp luật

Thứ nhất, theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 199 BLTTDS năm 2011 thì: Trong trường hợp Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ hai, nguyên đơn vắng mặt không vì sự kiện bất khả kháng mà không có người đại diện tham gia phiên tòa thì bị coi là từ bỏ việc khởi kiện và Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án đối với yêu cầu khởi kiện của người đó. Tuy nhiên, điểm e khoản 1 Điều 192 Bộ luật này lại quy định Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong trường hợp: “Nguyên đơn đã được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt, trừ trường hợp người đó có đơn đề nghị giải quyết vắng mặt hoặc vì sự kiện bất khả kháng”.  Quy định này đã không tính đến một trường hợp ngoại lệ là: Nếu trong vụ án này bị đơn có yêu cầu phản tố đối với nguyên đơn hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập mà những người này đều có mặt khi được triệu tập hợp lệ và vẫn giữ nguyên yêu cầu của mình thì trong trường hợp này, Tòa án có tiếp tục xét xử vắng mặt nguyên đơn để xét yêu cầu phản tố của bị đơn hoặc yêu cầu độc lập của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan hay không? Đây là vấn đề pháp luật tố tụng dân sự chưa có quy định và cũng chưa có văn bản hướng dẫn về vấn đề này.

Thứ hai, điểm a khoản 2 Điều 199 BLTTDS năm 2011 đã lường được trường hợp vụ án có yêu cầu độc lập hoặc yêu cầu phản tố nên đã quy định trong trường hợp này Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án đối với yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn. Nhưng quy định này cũng chưa chính xác ở chỗ: không thể sử dụng thuật ngữ “đình chỉ giải quyết vụ án” được vì đình chỉ giải quyết vụ án là không xem xét, giải quyết bất cứ yêu cầu nào nữa. Trong một vụ án có nhiều yêu cầu thì chỉ được đình chỉ giải quyết yêu cầu đó chứ không thể đình chỉ giải quyết vụ án đối với yêu cầu được.

Thứ ba, theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự hiện hành, Toà án có thể xét xử mà không có sự tham gia của đương sự. Vấn đề đặt ra là khi phiên toà diễn ra mà không có sự tham gia của bất kỳ đương sự nào thì thủ tục tiến hành phiên toà này sẽ được thực hiện như thế nào để bảo đảm đúng thủ tục tố tụng. Giả sử một phiên toà sơ thẩm vụ án dân sự xét xử mà không có sự có mặt của bất kỳ đương sự nào thì diễn biến phiên toà sẽ được xác định như thế nào? Nếu không có đương sự, các thủ tục tiến hành phiên toà như thủ tục hỏi thì Hội đồng xét xử sẽ không thể tiến hành thủ tục hỏi mà chỉ là việc Hội đồng xét xử cho công bố bản tự khai, biên bản lấy lời khai của đương sự đã có trong hồ sơ vụ án, công bố các tài liệu khác có trong hồ sơ, đưa ra xem xét các vật chứng... Đặc biệt, sau khi kết thúc thủ tục hỏi Hội đồng xét xử chuyển sang thủ tục tranh luận thì thủ tục tranh luận không thể tiến hành theo thủ tục chung do BLTTDS quy định khi không có đương sự nào tham gia vì chủ thể tranh luận chủ yếu là đương sự. Do vậy, pháp luật tố tụng dân sự cần có quy định cụ thể về vấn đề này.

2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật

Thứ nhất, pháp luật tố tụng dân sự  nên quy định theo hướng: Trong trường hợp Tòa án triệu tập hợp lệ lần thứ hai, nguyên đơn vắng mặt không vì sự kiện bất khả kháng mà không có người đại diện tham gia phiên tòa thì bị coi là từ bỏ việc khởi kiện và Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết đối với yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, nhưng nếu bị đơn có yêu cầu phản tố hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập thì Tòa án vẫn phải giải quyết yêu cầu của những người này và họ sẽ trở thành nguyên đơn, người có nghĩa vụ đối với yêu cầu sẽ trở thành bị đơn.  

Thứ hai, BLTTDS nên thay đổi cách sử dụng thuật ngữ. Nếu trong vụ án có nhiều yêu cầu thì không nên sử dụng thuật ngữ “đình chỉ giải quyết vụ án” mà thay vào đó là thuật ngữ “đình chỉ giải quyết yêu cầu”.

Thứ ba, pháp luật tố tụng dân sự bên cạnh việc quy định thủ tục tiến hành phiên toà trong trường hợp thông thường với sự có mặt của các đương sự cần quy định những thủ tục riêng và những điều kiện cho một phiên toà xét xử vắng mặt đương sự nhằm bảo đảm việc Toà án xét xử vắng mặt đương sự mà vẫn bảo đảm giải

quyết nhanh chóng, chính xác và đúng pháp luật.