LỜI MỞ ĐẦU
Hiện nay trên thực tế có rất nhiều người sau khi đăng ký kinh doanh nhưng vì những lý do khác nhau đã không tiến hành hoạt động kinh doanh hoặc đang kinh doanh nhưng không tiếp tục kinh doanh nữa không thông báo tạm ngừng hoạt động hoặc không giải thể doanh nghiệp do thủ tục giải thể phức tạp và mất nhiều thời gian. Việc này để lại những hậu quả rất lớn cho công tác quản lý doanh nghiệp của Nhà nước cũng như chính các thương nhân.Để hiểu rõ hơn những quy định của pháp luật hiện hành về giải thể doanh nghiệp, trong phạm vi bài tập cuối kì em xin chọn đề tài: “Bình luận các quy định của pháp luật hiện hành về giải thể doanh nghiệp”.
NỘI DUNG
I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI THỂ DOANH NGHIỆP
1. Khái niệm giải thể doanh nghiệp
Giải thể doanh nghiệp là việc doanh nghiệp chấm dứt hoạt động kinh doanh do đã đạt được những mục tiêu mà các thương nhân khi kinh doanh đã đặt ra hoặc bị giải thể theo quy định của pháp luật.
2. Các trường hợp giải thể và điều kiện giải thể
2.1. Các trường hợp giải thể:
LDN 2005 quy định về các trường hợp giải thể và điều kiện giải thể tại Điều 157, bao gồm các trường hợp giải thể tự nguyện (theo ý chí của chủ đầu tư) và giải thể bắt buộc (theo ý chí của cơ quan nhà nước có thểm quyền khi có sự vi phạm pháp luật). Cụ thể:
“1) Giải thể khi đã kết thúc thời gian hoạt động đã ghi trong điều lệ công ty và không có quyết định gia hạn;
2) Giải thể theo quyết định của chủ sở hữu doanh nghiệp;
Giải thể khi công ty không còn đủ số lượng thành viên tối thiểu theo quy định của LDN 2005 trong thời hạn sáu thàng liên tục;
3) Giải thể khi bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh”.
2.2. Điều kiện giải thể
Về điều kiện giải thể, khoản 2 Điều 157 LDN 2005 quy định:
“2. Chủ doanh nghiệp tư nhân, Hội đồng thành viên hoặc chủ sở hữu công ty, Hội đồng quản trị trực tiếp tổ chức thanh lý tài sản doanh nghiệp, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định thành lập tổ chức thanh lý riêng”.
Tức là, doanh nghiệp chỉ được giải thể khi “đảm bảo thanh toán” hết các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác.
3. Thủ tục giải thể doanh nghiệp
Điều 158 LDN 2005 quy định về thủ tục giải thể doanh nghiệp như sau:
“Việc giải thể doanh nghiệp được thực hiện theo quy định sau đây:
1. Thông qua quyết định giải thể doanh nghiệp. Quyết định giải thể doanh nghiệp phải có các nội dung chủ yếu sau đây:
a) Tên, địa chỉ trụ sở chính của doanh nghiệp;
b) Lý do giải thể;
c) Thời hạn, thủ tục thanh lý hợp đồng và thanh toán các khoản nợ của doanh nghiệp; thời hạn thanh toán nợ, thanh lý hợp đồng không được vượt quá sáu tháng, kể từ ngày thông qua quyết định giải thể;
d) Phương án xử lý các nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng lao động;
e) Họ, tên, chữ ký của người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp.
2. Chủ doanh nghiệp tư nhân, Hội đồng thành viên hoặc chủ sở hữu công ty, Hội đồng quản trị trực tiếp tổ chức thanh lý tài sản doanh nghiệp, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định thành lập tổ chức thanh lý riêng.
3. Trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày thông qua, quyết định giải thể phải được gửi đến cơ quan đăng ký kinh doanh, tất cả các chủ nợ, người có quyền, nghĩa vụ và lợi ích liên quan, người lao động trong doanh nghiệp và phải được niêm yết công khai tại trụ sở chính và chi nhánh của doanh nghiệp.
Đối với trường hợp mà pháp luật yêu cầu phải đăng báo thì quyết định giải thể doanh nghiệp phải được đăng ít nhất trên một tờ báo viết hoặc báo điện tử trong ba số liên tiếp.
Quyết định giải thể phải được gửi cho các chủ nợ kèm theo thông báo về phương án giải quyết nợ. Thông báo phải có tên, địa chỉ của chủ nợ; số nợ, thời hạn, địa điểm và phương thức thanh toán số nợ đó; cách thức và thời hạn giải quyết khiếu nại của chủ nợ.
4. Các khoản nợ của doanh nghiệp được thanh toán theo thứ tự sau đây:
a) Các khoản nợ lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật và các quyền lợi khác của người lao động theo thoả ước lao động tập thể và hợp đồng lao động đã ký kết;
b) Nợ thuế và các khoản nợ khác.
Sau khi đã thanh toán hết các khoản nợ và chi phí giải thể doanh nghiệp, phần còn lại thuộc về chủ doanh nghiệp tư nhân, các thành viên, cổ đông hoặc chủ sở hữu công ty.
5. Trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày thanh toán hết các khoản nợ của doanh nghiệp, người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp phải gửi hồ sơ giải thể doanh nghiệp đến cơ quan đăng ký kinh doanh. Trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan đăng ký kinh doanh xoá tên doanh nghiệp trong sổ đăng ký kinh doanh.
6. Trường hợp doanh nghiệp bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, doanh nghiệp phải giải thể trong thời hạn sáu tháng, kể từ ngày bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Trình tự và thủ tục giải thể được thực hiện theo quy định tại Điều này.
Sau thời hạn sáu tháng quy định tại khoản này mà cơ quan đăng ký kinh doanh không nhận được hồ sơ giải thể doanh nghiệp thì doanh nghiệp đó coi như đã được giải thể và cơ quan đăng ký kinh doanh xoá tên doanh nghiệp trong sổ đăng ký kinh doanh. Trong trường hợp này, người đại diện theo pháp luật, các thành viên đối với công ty trách nhiệm hữu hạn, chủ sở hữu công ty đối với công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, các thành viên Hội đồng quản trị đối với công ty cổ phần, các thành viên hợp danh đối với công ty hợp danh liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác chưa thanh toán”.
4. Các hoạt động bị cấm kể từ khi có quyết định giải thể
Điều 159 LDN 2005 quy định các hoạt động bị cấm kể từ khi có quyết định giải thể như sau:
“Kể từ khi có quyết định giải thể doanh nghiệp, nghiêm cấm doanh nghiệp, người quản lý doanh nghiệp thực hiện các hoạt động sau đây:
1. Cất giấu, tẩu tán tài sản;
2. Từ bỏ hoặc giảm bớt quyền đòi nợ;
3. Chuyển các khoản nợ không có bảo đảm thành các khoản nợ có bảo đảm bằng tài sản của doanh nghiệp;
4. Ký kết hợp đồng mới không phải là hợp đồng nhằm thực hiện giải thể doanh nghiệp;
5. Cầm cố, thế chấp, tặng cho, cho thuê tài sản;
6. Chấm dứt thực hiện hợp đồng đã có hiệu lực;
7. Huy động vốn dưới mọi hình thức khác”.
II. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ DOANH NGHIỆP VÀ MỘT SỐ ĐÁNH GIÁ
1. Các trường hợp giải thể và điều kiện giải thể doanh nghiệp
Quá trình thực thi pháp luật về trường hợp giải thể và điều kiện giải thể theo quy định của pháp luật hiện hành đã nảy sinh khá nhiều vướng mắc:
Thứ nhất, đối với trường hợp giải thể khi “đã kết thúc thời gian hoạt động đã ghi trong điều lệ công ty và không có quyết định gia hạn” (điểm a khoản 1 Điều 157 LDN 2005).
Đây là trường hợp giải thể theo thời gian được chủ đầu tư dự kiến từ khi thành lập doanh nghiệp, được thể hiện thông qua hành vi đăng ký thời gian hoạt động của doanh nghiệp và được khẳng định lại bằng hành vi không xin gia hạn của chủ sở hữu doanh nghiệp hoặc cũng có thể là có xin gia hạn nhưng bị cơ quan có thẩm quyền từ chối gia hạn. Trong quá trình thực hiện quy định này đã có hai bất cập sau:
Một là, nhiều điều lệ công ty không ghi thời gian hoạt động nên sẽ không xuất hiện trường hợp giải thể khi kết thúc thời hạn hoạt động đã ghi trong điều lệ công ty.Bởi lẽ, quy định về thời gian hoạt động không phải là nội dung bắt buộc trong điều lệ (Điều 22 LDN 2005).Trong các mẫu giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp, giấy chứng nhận đăng kí doanh nghiệp cũng không ghị thời hạn hoạt động của doanh nghiệp.
Hai là, một số trường hợp thời hạn hoạt động lại được ghi trong giấy chứng nhận đầu tư (Điều 65 Luật đầu tư). Đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, Điều 52 Luật đầu tư quy định: “Thời hạn hoạt động của dự án có vồn đầu tư nước ngoài phù hợp với yêu cầu hoạt động dự án và không được vượt quá năm mươi năm; trường hợp cần thiết, Chính phủ quyết định thời hạn dài hơn đối với dự án nhưng không quá bảy mươi năm. Thời hạn hoạt động của dự án được ghi trong giấy chứng nhận đầu tư.” Như vậy, riêng dự án đầu tư thành lập tổ chức kinh tế (thành lập doanh nghiệp) sẽ có thời hạn hoạt động và thời hạn này được ghi trong giấy chứng nhận đầu tư (đồng thời là giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh), chứ không phải là ghi trong điều lệ công ty.
Thứ hai, về điều kiện giải thể doanh nghiệp được quy định tại khoản 2 Điều 157 LDN 2005.Theo đó, doanh nghiệp chỉ được giải thể khi đảm bảo thanh toán hết các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác.Nhưng pháp luật không quy định cụ thể việc đảm bảo thanh toán có thể thực hiện như thế nào, song về mặt lý thuyết có thể chấp nhận 2 cách thức sau:
Một là, tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu doanh nghiệp cam kết trả nợ sau khi doanh nghiệp giải thể. Tất nhiên, trường hợp này chỉ an toàn và phù hợp với các quy định về chuyển giao nghĩa vụ trong Bộ luật dân sự 2005 nếu như có sự chấp thuận của chủ nợ.
Hai là, đối với giải thể chi nhánh, doanh nhiệp có chi nhánh giải thể thực hiện trả nợ (trường hợp này là tất yếu vì thực chất các khoản nợ được tạo ra từ hoạt động của chi nhánh là khoản nợ của doanh nghiệp).
Tuy nhiên, Nghị định số 102/2010/NĐ-CP của Chính phủ ngày 01/10/2010 quy định chi tiết thi hành LDN (Nghị định số 102/2010/NĐ-CP) khi quy định về hỗ sơ giải thể ghi rõ: Hồ sơ giải thể được gửi đến cơ quan đăng ký kinh doanh khi doanh nghiệp đã tahnh toán hết nợ và trong báo cáo tóm tắt về việc thực hiện thủ tục giải thể có yêu cầu doanh nghiệp cam kết đã thanh toán hết các khoản nợ. Như vậy, vấn đề đặt ra là để giải thể doanh nghiệp, có nhất thiết đòi hỏi doanh nghiệp phải thanh toán hết các khoản nợ hay không, đặc biệt là trong trường hợp doanh nghiệp chưa lâm vào tình trạng phả sản và bản thân doanh nghiệp cũng như các chủ nợ đều không có ý định nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản vì họ thấy việc áp dụng các biện pháp đảm bảo thanh toán phù hợp hơn với lợi ích của mình.
2. Trình tự thủ tục giải thể doanh nghiệp
Thủ tục giải thể doanh nghiệp được quy định tại Điều 158 LDN 2005, bao gồm các bước sau:
- Bước 1: Chủ sở hữu doanh nghiệp quyết định giải thể doanh nghiệp.
Việc thông qua quyết định giải thể doanh nghiệp được thực hiện theo quy định của pháp luật doanh nghiệp về triệu tập họp và thông qua quyết định của hội đồng thành viên (đối với công ty trách nhiện hữu hạn, công ty hợp danh), của đại hội đồng cổ đông (đối với công ty cổ phần) hoặc do chủ sở hữu doanh nghiệp tư nhân, chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên trực tiếp quyết định.
Quyết định giải thể doanh nghiệp phải có các nội dung chủ yêu như sau: Tên, địa chỉ trụ sở chính của doanh nghiệp; lý do giải thể; thời hạn, thủ tục thanh lý hợp đồng và thanh toán các khoản nợ của doanh nghiệp; (thời hạn thanh toán nợ, thanh lý hợp đồng không được vượt quá sáu tháng, kể từ ngày thông qua quyết định giải thể); phương án xử lý các nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng lao động; họ, tên, chữ ký của người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp.
- Bước 2: Gửi quyết định giải thể đến cơ quan đăng ký kinh doanh, chủ nợ và công khai quyết định này.
Pháp luật hiện hành quy định: quyết định giải thể được gửi đến cơ quan đăng ký kinh doanh, đến tất cả các chủ nợ (kèm theo phương án giải quyết nợ), người có quyền, nghĩa vụ và lợi ích liên quan, người lao động doanh nghiệp, trong thời hạn bảy ngày là việc kể từ ngày thông qua. Việc thông báo phải nêu rõ tên, địa chỉ của chủ nợ; số nợ, thời hạn, địa điểm và phương thức thanh toán số nợ đó; cách thức và thời hạn giải quyết khiếu nại của chủ nợ.
Ngoài ra, quyết định giải thể doanh nghiệp phải được niêm yết công khai tại trụ sở chính và chi nhánh của doanh nghiệp.Đối với trường hợp pháp luật yêu cầu phải đăng báo thì quyết định giải thể doanh nghiệp phải được đăng ít nhất trên một tờ báo viết hoặc báo điện tử trong ba số liên tiếp.
- Bước 3: Tổ chức thanh lý tài sản và thanh toán nợ.
Pháp luật hiện hành quy định 2 nội dung: Người tổ chức thanh lý tài sản và thứ tự thanh toán nợ. Theo Điều 158 LDN 2005, chủ doanh nghiệp tư nhân, hội đồng thành viên hoặc chủ sở hữu công ty, hội đồng quản trị trực tiếp tổ chức thanh lý tài sản doanh nghiệp, trừ trường hợp điều lệ công ty quy định thành lập tổ chức thanh lý riêng. Các khoản nợ của doanh nghiệp được thanh toán theo thứ tự:
1) Các khoản nợ lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật và các quyền lợi khác của người lao động theo thoả ước lao động tập thể và hợp đồng lao động đã ký kết;
2) Nợ thuế và các khoản nợ khác.
Sau khi đã thanh toán hết các khoản nợ và chi phí giải thể doanh nghiệp, phần còn lại thuộc về chủ doanh nghiệp tư nhân, các thành viên, cổ đông hoặc chủ sở hữu công ty.
- Bước 4: Xóa tên doanh nghiệp trong số đăng ký kinh doanh.
Để xóa tên trong số đăng ký kinh doanh, doanh nghiệp phải gửi hồ sơ đến cơ quan đăng ký kinh doanh trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày thanh toán hết các khoản nợ của doanh nghiệp.Cơ quan đăng ký kinh doanh thực hiện xóa tên doanh nghiệp trong sổ đăng ký kinh doanh trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Hồ sơ giải thể bao gồm: Quyết định giải thể hoặc quyết định thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, quyết định thu hồi giấy chứng nhận đầu tư hoặc quyết định của tòa án tuyên bố giải thể doanh nghiệp; danh sách chủ nợ và số nợ đã thanh toán, gồm cả thanh toán hết các khoản nợ về thuế và nợ tiền đóng bảo hiểm xã hội; danh sách người lao động hiện có và quyền lợi người lao động đã được giải quyết; giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc giấy chứng nhận đầu tư; con dấu, giấy chứng nhận đăng ký mẫu dấu, giấy chứng nhận đăng ký mã số thuế của doanh nghiệp; số hóa đơn giá trị gia tăng chưa sử dụng; báo cáo tóm tắt về việc thực hiện thủ tục giải thể, trong đó có cam kết đã thanh toán hết các khoản nợ, gồm cả nợ thuế, giải quyết các quyền lợi hợp pháp của người lao động.
Các quy định hiện hành về trình tự, thủ tục giải thể bộc lộ một số điểm bất cập như sau:
Một là, việc công khai và chi tiết các thông tin về khoản nợ, cách thức, thời hạn giải quyết… là cần thiết và nhằm mục đích giải quyết dứt điểm các nghĩa vụ trước khi doanh nghiệp chấm dứt hoạt động. Tuy nhiên, quy định về nghĩa vụ đăng báo công khai quyết định giải thể không rõ ràng bởi pháp luật hiện hành không quy định về trường hợp nào phải đăng báo và phải đăng báo những nội dung gì. Thiết nghĩ, cũng như việc thành lập doanh nghiệp, mọi việc giải thể doanh nghiệp đều phải đăng báo công khai.
Hai là, quy định về tổ chức thanh lý và thanh toán tài sản đã không quy định về thanh toán nợ có đảm bảo.
Ba là, có sự không thống nhất trong quy định về điều kiện giải thể giữa quy định của luật và văn bản hướng dẫn thi hành. Trong khi tại Điều 158 LDN 2005 doanh nghiệp phải “đảm bảo thanh toán” hết nợ và các nghĩa vụ tài sản khác thì quy định về thủ tục về giải thể doanh nghiệp tại Nghị định số 102/2010/NĐ-CP lại đòi hỏi các giấy tờ chứng minh doanh nghiệp đã thanh toán hết các khoản nợ. Đây là một trong những nguyên nhân doanh nghiệp bỏ dở thủ tục rời khỏi thương trường do khó hoàn tất hồ sơ giải thể.
Bốn là, nếu điều kiện giải thể chỉ cần chủ nợ và doanh nghiệp thỏa thuận được cách thức đảm bảo thanh toán đối với các khoản nợ chưa thực hiện xong (theo qquy định tại khoản 2 Điều 157 LDN 2005) thì pháp luật hiện hành đã khoogn quy định cách thức “đảm bảo thnah toán” đối với các khoản nợ chưa được thanh toán xong ở thời điểm giải thể. Ngược lại, nếu như đòi hỏi doanh nghiệp phải thanh toán hết các khoản nợ khi nộp hồ sơ giải thể (theo hướng dẫn tại Nghị định số 102/2010/NĐ-CP) thì quy định thứ tự thanh toán tại Điều 158 LDN 2005 rõ ràng là không cần thiết.
3. Quy định đảm bảo quyền và lợi ích của các chủ thể liên quan đến giải thể doanh nghiệp
Quy định đảm bảo quyền và lợi ích của các chủ thể liên quan đến việc giải thể doanh nghiệp được thực hiện bằng hai quy định chính:
1) Cấm doanh nghiệp thực hiện một số hành vi nhất định
2) Trách nhiệm của người quản lý doanh nghiệp bị giải thể.
Kể từ khi có quyết định giải thể doanh nghiệp, nghiêm cấm danh nghiệp, người quản lý doanh nghiệp thực hiện các hoạt động: Cất giấu, tẩu tán tài sản; từ bỏ hoặc giảm bớt quyền đòi nợ; chuyển các khoản nợ không có đảm bảo thành các khoản nợ có đảm bảo bằng tài sản doanh nghiệp; kí kết hợp đồng mới không phải là hợp đồng nhằm thực hiện giải thể doanh nghiệp; cầm cố, thế chấp, tặng cho, cho thuê tài sản; chấm dứt thực hiện hợp đồng đã có hiệu lực; huy động vốn dưới mọi hình thức khác.
Trách nhiệm của người quản lý doanh nghiệp được quy định tại các Điều 40, 41 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP, theo đó: Thành viên hội đồng quản trị công ty cổ phần, thành viên hội đồng thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn, chủ sở hữu công ty, chủ doanh nghiệp tư nhân, giám đốc hoặc tổng giám đốc, thành viên hợp danh chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của hồ sơ giải thể doanh nghiệp. Trường hợp hồ sơ giải thể khoogn chính xã, giả mạo, những người có trách nhiệm về tính chính xác của hồ sơ giải thể phải liên đới chịu trách nhiệm thanh toán số nợ chưa thanh toán, số thuế chưa nộp, quyền lợi của người lao động chưa được giải quyết và chịu trách nhiệm cá nhân trước pháp luật về những hệ quả phát sinh trong 03 năm, kể từ ngày nộp hồ sơ giải thể doanh nghiệp đến cơ quan đăng kí kinh doanh hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền về quản lí đầu tư.
Đối với việc giải thể chi nhánh, người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp và giám đốc chi nhánh bị giải thể phải liên đới chịu trách nhiệm về tính trung thực và chính xác của hồ sơ giải thể chi nhánh. Doanh nghiệp có chi nhánh đã bị giải thể chịu trách nhiệm thực hiện các hợp đồng, thanh toán các khoản nợ, gồm cả nợ thuế của chi nhánh và tiếp tục sử dụng lao động hoặc giải quyết đủ quyền lợi hợp pháp cho người lao động đã làm việc tại chi nhánh theo quy định của pháp luật.
4. Nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan có thẩm quyền trong giải thể doanh nghiệp
Pháp luật hiện hành quy định nhiều cơ quan có thẩm quyền có thẩm quyền trong giải thể doanh nghiệp. Cụ thể là:
1) Cơ quan cấp đăng kí kinh doanh có thẩm quyềnthu hồi giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh và yêu cầu doanh nghiệp làm thủ tục giải thể (điểm d khoản 1 Điều 163 LDN 2005).
2) Cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính có thẩm quyền kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh (Nghị định số 06/2008/NĐ-CP của Chính phủ ngày 16/01/2008 về xử lí vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại).
3) Tòa án có thẩm quyền quyết định chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư (khoản 4 Điều 65 Luật đầu tư và khoản 3 Điều 68 Nghị định số 102/2006/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật đầu tư), quyết định tuyên bố giải thể doanh nghiệp (khoản 1, điểm a khoản 3 Điều 40 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP).
4) Trọng tài có thẩm quyền quyết định chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư do vi phạm pháp luật (khoản 4 Điều 65 Luật đầu tư và khoản 3 Điều 68 Nghị định số 108/2006/NĐ-CP). Trên cơ sở quyết định này, đối với dự án gắn liền với việc thành lập tổ chức kinh tế, doanh nghiệp bắt buộc phải làm thủ tục giải thể.
Về nguyên tắc, cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh là cơ quan có thẩm quyền thu hồi loại giấy chứng nhận này. Do vậy, trong quá trình kiểm tra, thanh tra, xử lí vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, cơ quan có thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính có thẩm quyền kiến nghị lên cơ quan có thẩm quyền thu hồi giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh. Như vậy, đây là quy định phù hợp.
Tuy nhiên, về thẩm quyền của tòa án và tòa trọng tài theo quy định của pháp luật hiện hành có 2 vấn đề sau cần phải xem xét:
Một là,theo luật tố tụng hành chính, tòa án có thẩm quyền giải quyết khiếu kiện về quyết định hành chính và hành vi hành chính của cơ quan nhà nước. Liên quan đến việc giải thể, đối tượng khiếu kiện là các quyết định hành chính và hành vi hành chính như: cấp giấy chứng nhận đầu tư, giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh. Theo luật này, tòa án có thẩm quyền “tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ quyết định hành chính trái pháp luật” hoặc “tuyên bố một số hoặc toàn bộ các hành vi hành chính là trái pháp luật” . Như vậy, tòa án có thẩm quyền tuyên bố huy bỏ hiệu lực của giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh, giấy chứng nhận đầu tư được cấp trái pháp luật. Trong các văn bản pháp luật về tố tụng, không tìm thấy căn cứ cho phép tòa án tuyên bố giải thể doanh nghiệp hay chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư. Do đó, cần phải xem xét lại các quy định liên quan đến thẩm quyền của tòa án về tuyên bố giải thể doanh nghiệp và chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư tại Điều 65 Luật đầu tư, Điều 68 Nghị định số 108/2006/NĐ-CP và Điều 40 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP.
Hai là, khoản 4 Điều 65 Luật đầu tư và khoản 3 Điều 68 Nghị định số 108/2006/NĐ-CP có nhắc tới quyết định chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư của trọng tài. Vấn đề đặt ra là: với tính chất là hình thức giải quyết tranh chấp lựa chọn, không có thẩm quyền xử lý vi phạm, trọng tài thương mại có thể có được thẩm quyền quyết định chấm dứt dự án đầu tư hay không?
III. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ DOANH NGHIỆP
1. Về điều kiện giải thể
Xuất phát từ mục tiêu kiểm soát doanh nghiệp rời khỏi thương trường là đảm bảo lợi ích của các chủ thể có liên quan đến việc chấm dứt hoạt động của doanh nghiệp, quy định “doanh nghiệp chỉ được giải thể khi bảo đảm thanh toán hết các khoản nợ và nghĩ vụ tài sản khác” tại khoản 2 Điều 157 LDN 2005 là hợp lý. Các văn bản dưới luật chỉ cần quy định chi tiết cách thức “đảm bảo thanh toán” trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc chung của Bộ luật đan sự, cụ thể: nếu đạt được sự thỏa thuận với chủ nợ, có thể thanh lí nợ của doanh nghiệp giải thể bằng cách chuyển giao nghĩa vụ trả nợ sang cho chủ sở hữu doanh nghiệp (chủ doanh nghiệp tư nhân, thành viên công ty). Khi đó, người có nghĩa vụ tiếp tục thanh toán là chủ doanh nghiệp tư nhân hoặc thành viên công ty, tức là người nhận chuyển giao nghĩa vụ. Nếu sau này việc thanh toán không được những người này thực hiện, chủ nợ có thể khởi kiện vụ án dân sự để bảo về quyền lợi của mình. Ngoài ra, việc đòi hỏi doanh nghiệp phải thanh toán hết nợ khi giải thể sẽ không phù hợp với trường hợp doanh nghiệp không trả hết nợ nhưng chưa lâm vào tình trạng phá sản và không có chủ thể nào có ý đệ đơn yêu cầu tòa án giải quyết việc phá sản. Tạo điều kiện cho doanh nghiệp rút khỏi thị trường với sự tiếp quản phần nghĩa vụ chưa thực hiện của chủ sở hữu doanh nghiệp là giải pháp hiệu quả để cơ cấu lại nền kinh tế.
2. Về các trường hợp giải thể
Về giải thể bắt buộc, pháp luật hiện hành quy định trường hợp giải thể bắt buộc là “bị thu hồi giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh” (điểm d khoản 1 Điều 157 LDN 2005). Ngoài quy định này, nên bổ sung trường hợp giải thể bắt buộc do “bị hủy giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh”, bởi vì loại giấy tờ này có thể bị tóa án hủy nếu như được cấp trái pháp luật và có thể được cấp lại đúng pháp luật.
3. Về các quyết định của tòa án và tòa trọng tài trong giải thể doanh nghiệp
Một là, pháp luật doanh nghiệp và pháp luật đầu tư hiện hành nên sửa đổi theo hướng doanh nghiệp bắt buộc thực hiện thủ tục giải thể khi có bản án, quyết định của tòa án tuyên bố hủy toàn bộ giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh, giấy chứng nhận đầu tư. Giấy tờ tương ứng cần có trong hồ sơ giải thể là bản án, quyết định của tòa án có nội dung tuyên bố hủy toàn bộ giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh, giấy chứng nhận đầu tư (chứ không phải là quyết định chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư, quyết định giải thể doanh nghiệp). Sửa đổi này sẽ phù hợp với thẩm qyền của tòa án theo quy định của pháp luật tố tụng.
Hai là, các quy định liên quan đến thẩm quyền chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư của trọng tài nên được loại bỏ. Theo pháp luật hiện hành, trọng tài thương mại chỉ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp, không có thẩm quyền xử lí vi phạm. Trong giải quyết tranh chấp thương mại, trọng tài giải quyết tranh chấp theo đơn khởi kiện của nguyên đơn. Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ, trọng tài có thể phán quyết áp dụng hình thức phạt, bồi thường thiệt hại hay yêu cầu doanh nghiệp chấm dứt hành vi gây thiệt hại cho nguyên đơn chứ không thể chấm dứt toàn bộ hoạt động của dự án đầu tư.
4. Về thủ tục giải thể
Thứ nhất, nên bổ sung quy định của pháp luật về thủ tục thanh toán nợ có đảm bảo nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của chủ nợ có đảm bảo.
Thứ hai, nên quy định buộc mọi trường hợp giải thể phải đăng báo công khai quyết định giải thể.Điều này tương xứng với thủ tục đnăg báo khi thành lập.
Thứ ba,sửa đổi quy định về giấy tờ phải có trong hồ sơ giải thể, cụ thể là:
Một là, bỏ quy định liên quan đến giấy tờ chứng minh doanh nghiệp đã thanh toán hết các khoản nợ, thay vào đó là quy định về các giấy tờ chứng minh cách thức “đảm bảo thanh toán” đã được thống nhất giữa chủ nợ và doanh nghiệp bị giải thể (kiến nghị này tương ứng với sự sửa đổi điều kiện giải thể như đã phân tích ở phần trên).
Hai là, quy định về hồ sơ giải thể: Sửa đổi tên các quyết định “tuyên bố giải thể doanh nghiệp”, quyết định “chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư” do tòa án ban hành, do tên các quyết định này không phù hợp với thẩm quyền của tòa án theo quy định của pháp luật về tố tụng hành chính, tố tụng dân sự và luật dân sự. Theo đó, để phù hợp với thẩm quyền hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính theo Luật tố tụng hành chính, tòa án có thể hủy bỏ hiệu lực của giấy chứng nhận đầug tư, giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh chứ không ra quyết định thu hồi các loại giấy tờ này hay tuyên bố giải thể doanh nghiệp có liên quan. Trong tố tụng dân sự, tòa án giải quyết tranh chấp trên cơ sở đơn khởi kiện của đương sự và chỉ bảo về quyền lợi hợp pháp bị xâm hại của nguyên đơn. Các yếu tố này chỉ dẫn đến phán quyết có nội dung bồi thường thiệt hại và chấm dứt một, một số hành vi nào đó của doanh nghiệp chứ không có căn cứ để chấm dứt toàn bộ dự án đầu tư hay tuyên bố giải thể doanh nghiệp. Trog tố tụng hình sự, tòa án cũng không ban hành các quyết định “tuyên bố giải thể doanh nghiệp”, quyết định “chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư” vì đó không phải là những hình phạt bổ sung mà luật hình sự quy định và doanh nghiệp không đối tượng áp dụng của Bộ luật hình sự hiện hành.
Theo kết quả cuộc tổng rà soát số lượng của Tổng cục thống kê công bố:Quý I-2014: Trên 16.000 doanh nghiệp giải thể, dừng hoạt động. Quý I-2014, bức tranh tình hình thành lập, giải thể, dừng hoạt động của doanh nghiệp vẫn chưa thực tươi sáng. Bởi theo Cục Quản lý Đăng ký kinh doanh, ba tháng đầu năm 2014, cả nước có 18.358 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới. Song, tổng số doanh nghiệp gặp khó khăn phải giải thể hoặc tạm ngừng hoạt động cũng lên tới 16.745 doanh nghiệp, tăng 9,6% so với cùng kỳ năm trước.Hay ở các vùng kinh tế trọng điểm như Đồng bằng Sông Hồng, Đông Nam Bộ vẫn còn nhiều khó khăn khi số doanh nghiệp gặp khó khăn phải giải thể hoặc ngừng hoạt động tăng so với cùng kỳ năm trước, cụ thể là các tỉnh: Hưng Yên tăng 67,4% so với cùng kỳ năm 2012; Quảng Ninh tăng 32,9%; Hải Phòng tăng 31,1%; Đồng Nai tăng 29,3%; Hồ Chính Minh tăng 12%.
LỜI KẾT
Ngoài nguyên nhân doanh nghiệp gặp khó khăn do suy thoái kinh tế, dẫn đến chấm dứt hoạt động, việc có quá nhiều doanh nghiệp phải chờ làm thủ tục giải thể phần nào có nguyên nhân từ trong quy định của pháp luật hiện hành. Việc sửa đổi quy định pháp luật hiện hành là cần thiết nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp rút khỏi thương trường một cách thuận lợi nhất, trên cơ sở nguyên tắc tôn trọng và đản bảo lợi ích của các chủ thể khác có liên quan.Do vậy, các thương nhân khi không tiếp tục hoạt động kinh doanh nữa nên tiến hành thủ tục giải thể doanh nghiệp để được đảm bảo các quyền và lợi ích của chính mình.
No comments:
Post a Comment