Bình luận về các nội dung hợp tác chính trị - an ninh phi truyền thống của từng nội dung hợp tác và đánh giá triển vọng của từng nội dung hợp tác đó cho đến năm 2015 dưới các góc độ:
- Những vấn đề pháp lý
- Những vấn đề thực tiễn
- Triển vọng vủa từng nội dung hợp tác cho đến năm 2015
- Những vấn đề pháp lý
- Những vấn đề thực tiễn
- Triển vọng vủa từng nội dung hợp tác cho đến năm 2015
“An ninh phi truyền thống” là một khái niệm mới xuất hiện và được bàn đến khá nhiều trong thời gian gần đây. Đây là mối quan tâm lớn của các quốc gia dân tộc trên thế giới, là một trong những chủ đề quan trọng được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, được bàn luận trên nhiều diễn đàn quốc tế, cũng như trong nhiều nội dung của các quan hệ song phương và đa phương.
I. Một số khái quát chung
1. Khái niệm an ninh phi truyền thống.
"An ninh phi truyền thống" là một cụm từ mới, được xuất hiện chính thức trong “Tuyên bố chung ASEAN – Trung Quốc về hợp tác trên lĩnh vực an ninh phi truyền thống" thông qua tại Hội nghị thượng đỉnh lần thứ 6, giữa các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc tại Phnôm Pênh (Campuchia) ngày 01-11-2002. Đó là những vấn đề về các loại tội phạm xuyên quốc gia, đặc biệt là tội phạm khủng bố và ma túy đe dọa an ninh khu vực và thế giới, đồng thời tạo ra những thách thức mới đối với hòa bình, ổn định trong và ngoài khu vực. Cũng trong Tuyên bố trên, các nhà lãnh đạo ASEAN và Trung Quốc đã bày tỏ "sự quan ngại về những vấn đề an ninh phi truyền thống ngày càng gia tăng như buôn lậu, ma túy, buôn bán phụ nữ và trẻ em, cướp biển, khủng bố, buôn lậu vũ khí, rửa tiền, tội phạm kinh tế quốc tế và tội phạm công nghệ cao".[1]
2. Quá trình phát triển của nội dung hợp tác chính trị- an ninh phi truyền thống.
Trong thời đại toàn cầu hóa, tính phức tạp và nguyên nhân sâu xa của những vấn đề “an ninh phi truyền thống” tạo ra sự nhận thức và đồng thuận cao giữa các nước ASEAN trong việc hợp tác với các nước đối thoại (ASEAN+1, ASEAN+3), các thể chế chính trị - kinh tế quốc tế lớn như Liên minh châu Âu (EU), tiến trình hợp tác Á – Âu (ASEM), diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) và giữa khu vực Đông Nam Á với Đông Bắc Á cùng sự hợp tác giữa các nước trong APEC nhằm ngăn chặn nguy cơ khủng bố và các loại tội phạm xuyên quốc gia.
Hiện nay, những vấn đề “an ninh phi truyền thống” đã vượt qua khỏi phạm vi lợi ích an ninh quốc gia của một nước, trở thành những thách thức mang tính toàn cầu, bởi hoạt động của tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố quốc tế nhất là khủng bố bằng vũ khí sinh, hóa học, bệnh dịch là "không biên giới". Chính vì vậy, cuộc đấu tranh với những vấn đề này đòi hỏi phải có sự nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế, những giải pháp và bước đi hài hòa kết hợp giữa kinh tế, chính trị, ngoại giao, pháp luật, khoa học - kỹ thuật và các mặt khác.
II. Nội dung hợp tác chính trị- an ninh phi truyền thống.
1. Cơ sở pháp lí chung :
Hợp tác chính trị - an ninh phi truyền thống được ghi nhận trong các văn kiện tiêu biếu sau: Tuyên bố Hòa hợp ASEAN II (Tuyên bố Bali II): Đề ra khuôn khổ cho việc hình thành Cộng đồng ASEAN, trong đó có Cộng đồng An ninh ASEAN (ASC), hướng tới mục tiêu nâng hợp tác chính trị-an ninh ASEAN lên một tầm cao mới ; Kế hoạch hành động xây dựng Cộng đồng An ninh ASEAN (ASCPoA): Để thực hiện có hiệu quả việc xây dựng ASC, ASEAN nhất trí xây dựng Kế hoạch hành động, vạch những định hướng cơ bản cho quá trình này; Chương trình hành động Viên-chăn (VAP): đã cụ thể hóa Kế hoạch hành động xây dựng ASC cho giai đoạn 2004-2010 với các tiểu mục cụ thể; Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC)
Trong 5 năm gần đây (từ tháng 11-2002) kể từ khi ký “Tuyên bố chung ASEAN – Trung Quốc về hợp tác trên những lĩnh vực an ninh phi truyền thống", “an ninh phi truyền thống” là một hướng hợp tác mới được các nước ASEAN triển khai có hiệu quả với các nước đối thoại, nhất là với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, EU, các tổ chức quốc tế trong hợp tác đấu tranh chống tội phạm xuyên quốc gia và lĩnh vực "an ninh phi truyền thống". Đó là các chương trình: "Chiến lược hợp tác chống ma túy ASEAN năm 2000”; “Tuyên bố chung Bắc Kinh về hợp tác chống ma túy năm 2001”; “Tuyên bố ASEAN về hợp tác chống khủng bố"; "Tuyên bố chung ASEAN – Hoa Kỳ về hợp tác chống khủng bố" tháng 8-2002; "Tuyên bố chung ASEAN-EU về hợp tác chống khủng bố" 1-2003; "Tuyên bố Bali II", tháng 10-2003 về xây dựng cộng đồng ASEAN; các Hội nghị về diễn đàn khu vực ARF.
Tại Hội nghị cấp cao ASEAN tháng 12-2005, các nhà lãnh đạo ASEAN đã nhất trí bổ sung hợp tác về các vấn đề an ninh năng lượng, xử lý thiên tai, phòng chống dịch bệnh nhất là dịch cúm gia cầm đang lan rộng thông qua hình thức: mở rộng hợp tác song phương và đa phương nhằm tăng cường trao đổi thông tin, trao đổi nhân sự; đào tạo, nâng cao năng lực công tác chuyên môn, nghiệp vụ; tăng cường phối hợp các hoạt động thực tiễn về các vấn đề an ninh phi truyền thống mới nảy sinh; đẩy mạnh nghiên cứu chung về các vấn đề “an ninh phi truyền thống”; tiếp tục khai thác những lĩnh vực và phương thức hợp tác mới.
2. Các nội dung hợp tác chính:
a. Đẩy mạnh hợp tác nhằm xác định những vấn đề an ninh phi truyền thống, đặc biệt là tôi phạm xuyên quốc gia và những thách thức xuyên biên giới khác.
- Về phòng chống tội phạm ma túy: tăng cường hợp tác đào tạo lực lượng hành pháp; tập huấn về hoạt động kiểm soát tiền chất; thiết lập mạng trao đổi thông tin về các loại ma túy mới nguy hiểm; thúc đẩy khả năng hợp tác tư pháp trong hoạt động kiểm soát ma túy.
- Về phòng chống tội phạm buôn bán người: xây dựng chương trình đào tạo cấp khu vực về chống buôn người; đào tạo các quan chức hành pháp dựa trên tình hình khu vực về công tác điều tra, giám sát, phát hiện, chỉ đạo và báo cáo các vụ buôn bán người; triển khai các chương trình chung về chống buôn bán người.
- Về chống cướp biển: tăng cường hợp tác và phối hợp trong lĩnh vực hành pháp và trao đổi thông tin về các vụ cướp biển và cướp có vũ khí trên biển; tổ chức các chương trình đào tạo cho lực lượng hành pháp và lực lượng bảo vệ bờ biển; hợp tác trong xây dựng cơ sở hạ tầng như thiết bị thông tin liên lạc, tàu kiểm soát cho lực lượng Hàng hải, Hải quan, Cảnh sát biển, lực lượng làm việc tại cảng và lực lượng liên quan khác về công tác đấu tranh ngăn chặn và trấn áp cướp biển và tội phạm khác trên biển; thiết lập đầu mối liên lạc quốc gia giữa các nước thành viên ASEAN và các nước đối tác.
- Về chống buôn lậu vũ khí: trao đổi kinh nghiệm trong điều tra, giám sát và báo cáo hoạt động buôn lậu vũ khí và các chất nổ; kinh nghiệm về các hoạt động chuyển giao các vũ khí nhỏ; thiết lập cơ sở dữ liệu toàn diện về các hoạt động buôn bán vũ khí và tội phạm xuyên quốc gia; phát triển các chương trình đào tạo khu vực và tổ chức hội thảo, hội nghị định kỳ nhằm tăng cường các khả năng hiện có trong điều tra, kiểm soát thông tin, phát hiện, giám sát và báo cáo.
- Về chống tội phạm rửa tiền: tổ chức hội thảo và tập huấn về chống rửa tiền và trấn áp hoạt động cung cấp tài chính cho khủng bố; phát triển các kỹ thuật, công nghệ mới nhằm đấu tranh với các loại hình mới của tội phạm rửa tiền và cung cấp tài chính cho bọn khủng bố; trao đổi kinh nghiệm và phát triển tiêu chuẩn chống rửa tiền; hỗ trợ kinh phí để mua sắm thiết bị vi tính và phần mềm cho các đơn vị thông tin tài chính; tập huấn cho các giám đốc ngân hàng, các thẩm phán, công tố viên và các điều tra viên về tội phạm tài chính.
- Về chống tội phạm kinh tế quốc tế: trao đổi kinh nghiệm, xây dựng các sách lược và chiến thuật tiến hành điều tra tội phạm lừa đảo kinh tế quốc tế, lừa đảo bằng thẻ tín dụng.
- Về chống tội phạm công nghệ cao: xây dựng khả năng hoạch định chính sách và an ninh thông tin; tổ chức các lớp tập huấn và hội thảo về ngăn ngừa, điều tra, truy tố và hợp tác chống tội phạm công nghệ cao; tăng cường khả năng bảo vệ an toàn thông tin, bảo vệ hệ thống máy tính và các hệ thống mạng.[2]
Ngày 11/10, Hội nghị cấp Bộ trưởng ASEAN về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia lần thứ 8 (AMMTC-8), tại Bali của Indonesia, đã ra Tuyên bố chung khẳng định, tăng cường hợp tác nội khối trong cuộc chiến chống tội phạm xuyên quốc gia. Trong Tuyên bố chung, các nhà lãnh đạo ASEAN khẳng định, vấn đề rửa tiền và cung cấp tài chính cho khủng bố được xác định là xương sống của hầu hết các hoạt động tội phạm xuyên quốc gia; nhận thấy tội phạm công nghệ cao đang gia tăng nhanh chóng. Chính vì vậy, các nước cần tiếp tục nỗ lực và hợp tác nhằm phòng chống, loại trừ những loại hình tội phạm này. Ngoài ra, các đại biểu nhất trí rằng, để có một cộng đồng ASEAN không có ma túy vào năm 2015 thì các nước ASEAN cần tăng cường phối hợp, hợp tác mạnh mẽ hơn nữa, thông qua việc tăng cường các cơ chế khu vực trong khuôn khổ ASEAN cũng như hỗ trợ duy trì các nỗ lực phát triển khác.
b. Tăng cường những nỗ lực chống khủng bố bằng việc sớm phê chuẩn và thực hiện đầy đủ Công ước của ASEAN về chống Khủng bố.
Những hoạt động của ASEAN trên lĩnh vực chống khủng bố quốc tế nằm trong quá trình thực hiện cam kết của khối trên bình diện an ninh. Ngày 13-1-2007, tại Philippines, ASEAN ký kết Hiệp ước về chống khủng bố. Hiệp ước kêu gọi các nước tăng cường hợp tác khu vực nhằm ngăn chặn và tiêu diệt khủng bố dưới mọi hình thức, nhanh chóng chia sẻ thông tin tình báo và chuyển tiếp những cảnh báo khủng bố trong các nước thành viên. Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) đã cam kết tiếp tục chống và ngăn chặn khủng bố theo Chiến lược Toàn cầu chống khủng bố của Liên hợp quốc, phù hợp với các nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế và các công ước có liên quan đồng thời kêu gọi thực hiện thống nhất và hiệu quả hơn nữa chiến lược này. ASEAN đang nỗ lực tăng cường hợp tác nội khối và với các nước khác thông qua Hiệp ước tương trợ pháp lý về các vấn đề tội phạm, Công ước ASEAN về chống khủng bố và các quan hệ đối tác khác để loại trừ tội phạm xuyên quốc gia và khủng bố. ASEAN cũng đã có thỏa thuận hợp tác phòng, chống khủng bố với các đối tác như Nga, Nhật Bản, Australia.
c. Các nội dung khác.
Ở khu vực Đông Nam Á, các nước ASEAN và các nước đối thoại đã xây dựng các chương trình và kế hoạch hợp tác trên lĩnh vực an ninh phi truyền thống, bao gồm các cơ chế và khả năng hợp tác cụ thể. Các chương trình và kế hoạch hợp tác đã thể hiện rõ sự cần thiết khách quan và tầm quan trọng của những hợp tác song phương và đa phương trong nội khối, cũng như sự hợp tác giữa các nước ASEAN với các bên đối thoại trong việc đối phó với vấn đề an ninh phi truyền thống. Những thách thức an ninh mà khu vực đang phải đối mặt, như an ninh biển, hoạt động khủng bố, thảm họa thiên nhiên, dịch bệnh truyền nhiễm, an ninh lương thực và năng lượng, biến đổi khí hậu, được các tư lệnh quốc phòng các nước ASEAN nhất trí coi là những vấn đề cần được ưu tiên hợp tác hiện nay và xác định cần tăng cường khả năng quân đội tham gia giải quyết các vấn đề khu vực, tăng cường xây dựng lòng tin, giảm căng thẳng thông qua trao đổi trực tiếp các cấp.[3]
Các nước ASEAN đều đang phải đối mặt với các mỗi đe dọa an ninh phi truyền thống như: cướp biển, khủng bố, dịch bệnh, vấn đề biến đổi khí hậu…Điều này vừa là động lực để thúc đầy hợp tác, nhưng cũng là nguyên nhân dẫn đến những trở ngại về mặt kinh tế, cũng như năng lực hợp tác giữa các nước thành viên. Chương trình hợp tác mà ASEAN đưa ra đều tích cực, đúng đắn, song tính ứng dụng thực tiễn còn chưa cụ thể, mới chỉ đặt ra các nội dung, mục tiêu hợp tác mà chưa có những cơ chế, biện pháp vận hành cụ thể giữa các quốc gia. Các nội dung hợp tác đưa ra khá nhiều, bao trùm toàn diện, nhưng trên thực tế khó lòng thực hiện được một cách triệt để. Các nước thành viên vẫn lo ngại tác động của APSC đến quan hệ với các nước đối thoại, đặc biệt là các nước lớn, ảnh hưởng đến lợi ích trực tiếp của quốc gia mình cho nên trong quá trình hợp tác vẫn còn những dè dặt.
3. Những giải pháp bảo đảm an ninh phi truyền thống cho Việt Nam:
Để đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, cần thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ và toàn diện.
- Trước hết, cần quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng: “Sự ổn định và phát triển bền vững mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội là nền tảng vững chắc của quốc phòng - an ninh” [4]. Theo đó, phát triển bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, thực hiện công bằng xã hội, xóa đói, giảm nghèo, phát triển văn hóa, giáo dục, khoa học - công nghệ, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần và sức khỏe của nhân dân, tăng cường quốc phòng và an ninh... là những vấn đề cơ bản tạo nền tảng vững chắc cho việc đối phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống.
- Nâng cao ý thức cho mọi tầng lớp nhân dân về bảo vệ Tổ quốc theo yêu cầu của thời kỳ mới. Tổ chức nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện các mối đe dọa an ninh phi truyền thống; tăng cường tuyên truyền, trao đổi thông tin về các mối đe dọa an ninh, quốc phòng.
- Mở rộng quan hệ đối ngoại, “tích cực hợp tác cùng các nước, các tổ chức khu vực và quốc tế trong việc đối phó với những thách thức an ninh phi truyền thống, và nhất là tình trạng biến đổi khí hậu;...”[5]; đẩy mạnh hợp tác với các nước và các tổ chức quốc tế, các cơ quan an ninh, cảnh sát của các nước trong vấn đề an ninh phi truyền thống, đấu tranh chống khủng bố, phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia; thiết lập hành lang pháp lý, xây dựng cơ chế hợp tác với các nước trong khu vực và quốc tế, với các tổ chức quốc tế có liên quan.
III. Kết luận.
Trong thời gian tới, việc tiếp tục thực hiện đường lối, chính sách hợp tác, đòi hỏi chiến lược, chương trình, kế hoạch hợp tác quốc tế (cả trước mắt và lâu dài) phải xác định rõ lộ trình, nội dung và bước đi thích hợp, vừa đảm bảo được hợp tác lâu dài đồng thời, phải phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh và đối tác cụ thể. An ninh phi truyền thống là vấn đề mới. Thực tiễn đòi hỏi phải có những nghiên cứu sâu, rộng để có sự thống nhất về khái niệm, nội dung; từ đó có chiến lược và những giải pháp đối phó thiết thực, hiệu quả, góp phần giữ vững an ninh khu vực, an ninh – chính trị các quốc gia thành viên ASEAN nhằm tạo một môi trường hợp tác than thiện, cùng phát triển.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO :
1. Tập bài giảng Trung tâm Luật châu Á-Thái Bình Dương, Pháp luật Cộng đồng ASEAN, 2011.
2. Bài viết : “An ninh phi truyền thống” một khái niệm mới và hướng hợp tác mới theo tạp chí Cộng sản.
3. Bài viết “An ninh phi truyền thống - vấn đề mang tính toàn cầu” theo Tạp chí Cộng sản.
4. Tuyên bố Băng Cốc năm 1967.
5. Tuyên bố về khu vực hoà bình, tự do và trung lập năm 1971 - ZOPFAN (Tuyên bố Kuala Lumpur).
Tuyên bố hoà hợp ASEAN năm 1976 (Tuyên bố Bali).
Hiệp ước thân thiện và hợp tác Đông Nam Á năm 1976 (Hiệp ước Bali).
6. Website
1. http://www.aseansec.org
2. http://www.aseanregionalforum.org
3. http://europa.eu
4. http://asean2010.vn
5. www.mofa.gov.vn
6. www.nciec.gov.vn
[1] Trích : “An ninh phi truyền thống” một khái niệm mới và hướng hợp tác mới” Tạp chí Cộng sản.
[2] Trích : “An ninh phi truyền thống” một khái niệm mới và hướng hợp tác mới” Tạp chí Cộng sản.
[3] Trích “An ninh phi truyền thống - vấn đề mang tính toàn cầu”, tạp chí Cộng sản.
[4] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 81 – 82.
[5] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.237.
Nếu bạn muốn download không mất phí, vui lòng điền thông tin và tên bài tập vào form dưới đây.
No comments:
Post a Comment