Phân tích vai trò của khiếu nại và giải quyết khiếu nại đối với đảm bảo pháp chế trong quản lí hành chính

Bài tập học kỳ Luật Hành chính: Phân tích vai trò của khiếu nại và giải quyết khiếu nại đối với đảm bảo pháp chế trong quản lí hành chính.

Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà mà ngày nay là Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam kể từ khi thành lập đến nay luôn quan tâm giai quyết các vấn đề thắc mắc, khiếu nại của người dân về những việc làm sai trái của chính quyền các cấp, cũng như cán bộ, công chức tỏng bộ máy nhà nước.

Quan điểm này được thể hiện rõ qua câu nói của chủ tịch Hồ Chí Minh: “ Đồng bào có oan ức, có thắc mắc mới khiếu nại, ta phải giải quyết nhanh, tốt các, khiếu nại, đồng bào thấy Đảng và Chính phủ quan tâm, lo lắng đên họ, do đó mối quan hệ giữa quần chúng nhân dân với Đảng và Chính phủ được củng cố tốt hơn”.

Xuất phát từ nhận thức đó nhà nước ta luôn đảm bảo cho công dân được thực hiện quyền khiếu nại. Lần đầu tiên quyết khiếu nại được ghi nhận trong điều 29 Hiến pháp năm 1959. Đến Hiến pháp 1992 tại điều 74 quy định: “ công dân có quyền khiếu nại, quyền  tố cáo với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân hoặc bất cứ cơ quan nào.” Do đó , ta luôn nhận thức được vai trò khiếu nại và giải quyết khiếu nại luôn có vai trò quan trọng trong quá trình quản lý hành chính nhà nước, trong việc đảm bảo nền pháp chế xã hội chủ nghĩa.

        

Nội dung

I/ Khái niệm

1. Pháp chế

Pháp chế là một phạm trù rộng lớn không chỉ chứa đựng nội dung pháp luật mà chứa đựng những nội dung chính tại xã hội và con người. Vì vậy, bảo đảm cho pháp chế được củng cố , tăng cường và hoàn thiện là yêu cầu khách quan được quá trình xây dựng Nhà nước của dân, do dân và vì dân và cũng là yêu cầu của quá trình hoàn thiện con người và các quyền của họ trong xã hội, đặc biệt trong quá trình quản lí hành chính nhà nước. Nội dung của pháp chế rất phong phú, trong đó nội dung cơ bản nhất là sự triệt để tôn trọng pháp luật của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và công dân.

Bảo đảm pháp chế tức là phải củng cố việc xậy dựng cơ chế, phương pháp và cách thức nhằm làm cho pháp luật được thực hiên có hiệu quả trong thực tế, đem lại lợi ích cho Nhà nước, cho xã hội và cho người lao động.

Bảo đảm pháp chế là tổng thể các biện pháp, phương pháp, phương tiện tổ chưc- pháp lí do các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và công dân áp dụng nhằm thực hiện chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước và các tổ chức ấy cũng như việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân.

Và để yêu cầu bảo đảm pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước thì ta luôn cần một trong những biện pháp quan trọng đó là hoạt động khiếu nại và giải quyết khiếu nại .

2. Khiếu nại

Khiếu nại là hình thức đặc biệt quan trọng để nhân dân lao động trực tiếp tham gia và quản lí nhà nước và quản lí xã hội. nhà nước ta quy định quyền và nghĩa vụ khiếu nại của công dân không chỉ ở Hiến pháp ( Điều 74) mà còn quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ này trong một đạo luật Luật khiếu nại, tố cáo ( ban hành ngày 02/12-1998)

Theo khoản 1 điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 quy định: “ Khiếu nại là việc công dân, cơ quan , tổ chức hoặc cán bộ công chức theo thủ tục do Luật này quy định đề nghị cơ quan, tổ chức , cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.”. Như vậy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc đề nghị của cán bộ công chức chụi tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Đề nghị này xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại cho rằng quyền và lợi ích chính đáng của mình bị xâm phạm. Cơ quan có thẩm quyền chỉ có thể kết luận có vi phạm hay không sau khi đã xem xét một cách khách quan và thận trọng nội dung vụ việc với điều kiện được cung cấp đầy đủ tài liệu có liên quan. Như vậy, một mặt khiếu nại là hình thức phản ứng tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức với nhũng hiện tượng vi phạm các quyền và lợi ích được pháp luật bảo vệ; mặt khác, khiếu nại là biện pháp ngăn chặn và loại từ vi phạm.

Chủ thể của quyền khiếu nại là mọi công dân Việt Nam không phân biệt dân tộc, giơi tính, nghề nghiệp, tôn giáo… có thế là người nước ngoài, người không có quốc tịch sinh sống, lao đọng, học tập, công tác trên lãnh thổ Việt Nam hoặc mọi cơ quan, tổ chức.

Khách thể của khiếu nại là những quyết định hoặc việc làm trái quyết định thuộc phạm vi quản lí hành chính xâm phạm tới quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại hoặc của người do mình bảo hộ.

Việc khiếu nại trực tiếp đến khiếu nại hoặc gửi đơn khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền khiếu nại, trong nhiều trường hợp, có nghĩa là người đó tin chắc rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại và đòi hỏi loại trừ vi phạm này hay vi phạm khác theo trình tự pháp luật quy định.

Mục đích của khiếu nại là bảo vệ và khôi phục những quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết định hành chính hay hành vi của cơ quan hoặc người có thẩm quyền. việc khiếu nại không thể tự làm bởi họ không được sử dụng quyền lực nhà nước trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại cho nên họ phải đề nghị cơ quan hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại tiến hành theo thủ tục pháp luật quy định.

Do vậy ,có thể kết luận rằng khiếu nại là công cụ bảo vệ và khôi phục các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức.

3. Giải quyết khiếu nại.

Theo Luật khiếu nại 2011 thì: “ Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại.”

Người giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại được Luật khiếu nại năm 2011 tại mục 1 chương III giải quyết khiếu nại và điều 51 tại Luật này quy định rất cụ thể đối với cán bô, công chức giữ cương vị khác nhau ở các cấp khác nhau.

Quá trình xem xét và giải quyết khiếu nại là một quá trình phức tạp và phải được tiến hành theo thủ tục pháp luật quy định. Đối với người khiếu nại, khi quyết định giải quyết khiếu nại được thực hiện đầy đủ thì quan hệ pháp luật giữa người khiếu nại và cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại chấm dứt. nhưng đối với cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại thì hoạt động liên quan đến khiếu nại không ngừng tại đây mà bắt đầu một bước mới: tổng hợp tình hình khiếu nại và tổng kết công tác giải quyết khiếu nại. Khiếu nại không chỉ thể hiện yêu cầu, đòi hỏi của cá nhân mà còn thể hiện tính tích cực công dân của người khiếu nại. khiếu nại tăng cường sự kiểm tra của nhân dân đối với hoạt động của bộ máy nhà nước, đấu tranh với những biểu hiện quan liêu, cửa quyền, tham nhũng và những biểu hiện tiêu cực khác trong hoạt động của cơ quan nhà nước.

Trên thực tế người khiếu nại chưa sử dụng hết khả năng của mình trong lĩnh vực này. Nguyên nhân thì có nhiều nhưng chủ yếu là do họ chưa hiểu đầy đủ vè quyền của mình và cũng không được những người có trách nhiệm hướng dẫn một cách cụ thể; mặt khác, họ thiếu tin tưởng vào cơ quan hay người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, nhất là ở cơ sở. Do vậy cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền , phổ biến pháp luật trong nhân dân, đặc biệt là những quy định liên quan đến thẩm quyền và thủ tục giải quyết khiếu nại.

Hoạt động giải quyết khiếu nại phải được cải tiến thường xuyên bởi uy tín của cơ quan nhà nước phụ thuộc một phần không nhỏ vào việc cơ quan đó đáp ứng dòi hỏi hợp pháp của người khiếu nại ra sao, giải quyết khiếu nại có đúng đắn khách quan và kịp thời không, có quan tâm đầy đủ đến nguyện vọng và nhu cầu của người khiếu nại không, cố gắng tiếp thu phê bình và khắc phục thiếu sót ở mức độ nào.

II/ Vai trò của khiếu nại, giải quyết khiếu nại

1. Vai trò của khiếu nại

- Bảo vệ quyền , lợi ích của chủ thể bị xâm phạm vì mỗi khiếu nại không chỉ chứa đựng thông tin về sự vi phạm quyền, lợi ích hợp của cá nhân, cơ quan, tổ chức mà còn bao hàm sự phê phán các chủ thể: những người có chức vụ, các chủ thể mà hành động hoặc không hành động của họ theo quan điểm của người khiếu nại dẫn đến vi phạm các quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại, từ đó sẽ đảm bảo được pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước.

- Khiếu nại cung cấp những thông tin về những quyết định và việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân và cá nhân có những hành vi gây tác động xấu đến hoạt động bình thường của bộ máy nhà nước nói chung và các cơ quan hành chính nhà nước nói riêng, mà cơ quan này hoạt động là nhằm bảo đảm pháp chế của đời sống xã hội, cho nên việc phát hiện và xử lý những hành vi này là nhằm đảm bảo pháp chế trong quản lý hành chính.

- Thể hiện tính tích cực công dân của người khiếu nại. khiếu nại góp phần tăng cường sự kiểm tra của nhân dân đối với hoạt động của bộ máy nhà nước, đấu tranh với những biểu hiện quan liêu, …Sự kiểm tra của nhân dân bằng quyền khiếu nại góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong quản lý hành chính nhà nước. Việc người dân khiếu nại là nhằm bảo vệ quyền lợi của mình cũng là nhằm kiểm tra hoạt động của uỷ ban nhân dân khi tiến hành quản lý hành chính nhà nước tròn lĩnh vực đất đai.

- Vai trò của khiếu nại còn là tiêu chuẩn để những người làm công tác chỉ đạo, quản lý hành chính nhà nước nhận biết được những yếu kém của mình, nhất là lĩnh vực quản lý đất đai và một số ngành nhạy cảm khác, để từ đó, những người này sửa chữa, tuân theo quy định của pháp luật trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, điều này cũng bảo đảm cho pháp luật được tôn trọng một cách triệt để.

2. Vai trò của giải quyết khiếu nại.

Hoạt động giải quyết khiếu nại có vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan hành chính nhà nước, việc giải quyết tốt vấn đề này có vai trò thúc đẩy sự hoàn thiện về cơ chế hành chính, cụ thể vai trò đó như sau:

- Hoạt động giải quyêt khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước dựa trên sự tồn tại hệ thống quy phạm pháp luật khiếu nại. Tôn trọng tính tối cao của hiến pháp trong việc cụ thể hoá quyền khiếu nại của công dân nhằm đảm bảo tính thống nhất của hệ thống các quy phạm pháp luật khiếu nại, là cơ sở để thiết lập trật tự pháp luật, củng cố và tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước.

- Việc thực hiện tốt công tác khiếu nại không những bảo đảm quyền khiếu nại của công dân, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh, trí tuệ của nhân dân trong việc tham gia quản lý hành chính nhà nước mà còn đảm bảo kỷ cương, kỷ luật tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong quản lý hành chính nhà nước. Hơn nữa hiện nay chúng ta đang xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa trọng tâm là bảo đảm quyền lực thuộc về tay nhân dân, theo đó giải quyết khiếu nại thực chất là giải quyết mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân, đây cũng là đặc trưng của nền pháp quyền. 

- Hoạt động khiếu nại là cơ sở đảm bảo các cơ quan hành  hành chính nhà nước và những người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại phải tự giác nghiêm chỉnh thực hiện đầy đủ, đúng đắn các quy định của pháp luật khiếu nại bởi nó có ý nghĩa ảnh hưởng lớn đến việc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa.

- Việc giải quyết khiếu nại của các cơ quan có thẩm quyền còn tạo cơ sở cho việc phát hiện những kẽ hở của luật qua thực tiễn giải quyết, sự mâu thuẫn, chồng chéo giữa các văn bản luật. Công tác giải quyết khiếu nại nếu được thực hiện tốt sẽ có tác dụng làm giảm tình trạng tham nhũng, của quyền, quan liêu.

- Hoạt động kiểm tra hoạt động giải quyết khiếu nại, nhằm phát hiện những mặt tích cực để biểu dương, khuyến khích, đồng thời cũng phát hiện những sai phạm, yếu kém để có biện pháp chấn chỉnh, xử lý kịp thời , bảo đảm trật tự, kỷ cương, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa và nâng caao hiệu quả quản lý nhà nước.

- Trong hoạt động giải quyết khiếu nại, nếu cơ quan hành chính nhà nước vi phạm vi phạm pháp luật khiếu nại sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng pháp chế xã hội chủ nghĩa, làm suy giảm lòng tin nhân dân đối với chính quyền. Vì vậy, yêu cầu của pháp chế xã hội trong hoạt động giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước là phải xử lý nghiêm minh mọi vi phạm pháp luật khiếu nại của những người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại không kể người vi phạm là ai, giữ cương vị công tác như thế nào.

III/  Phương hướng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động quản lí hành chính nhà nước và giảm thiểu khiếu nại của công dân.

- Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo sự đồng bộ, nâng cao tính khả thi, hiệu lực, hiệu quả của hệ thống pháp luật, chấn chỉnh tăng cường công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực; thực hiện tốt công tác cải cách hành chính, tạo điều kiện thuận lợi để công dân tham gia vào hoạt động quản lý hành chính nhà nước và thực hiện tốt quyền, nghĩa vụ công dân.

- Thứ hai, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng những cán bộ, công chức trực tiếp làm công tác giải quyết khiếu nại để giải quyết những công việc thuộc phạm vi thẩm quyền của cơ quan mình khi người dân yêu cầu

- Thứ ba, thúc đẩy công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo duc pháp luật về khiếu nại cho nhân dân, để họ tự nhận thức được rằng những việc nào mình cần phải khiếu nại, những việc nào có thể thoả thuận, giải quyết , từ đó làm bớt công sự cho cơ quan quản lý hành chính nhà nước.

- Thứ tư, công tác thanh tra, kiểm tra trong hoạt động giải quyết khiếu nại phải nghiêm ngặt, nhằm phát hiện những điểm chưa phù hợp trong quyết định giải quyết đó. Hoàn thiện công tác tiếp dân, tránh tình trạng quan liêu, hách dịch.

C -  Kết thúc

Quyền khiếu nại, tố cáo của công dân được pháp luật quy định là cơ sở  pháp lý cần thiết để công dân thực hiện tốt quyền làm chủ và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, góp phần làm trong sạch bộ máy nhà nước đồng thời qua đó phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Để đảm bảo cho các quy định của pháp luật về khiếu nại có tính khả thi dễ hiểu và dễ vận dụng trong quá trình tổ chức, thực hiên, sau mỗi giai đoạn triển khai thực hiện Luật khiếu nại, tròn khi chưa thể sửa đổi bổ sung Luật, nghị định, cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứ, ban hành thông tư để hướng dẫn thực hiện các vấn đề còn vướng mắc, hoặc những quy định mới mà nội dung cần phải có hướng dẫn chi tiết. Bên cạnh đó , cần sớm hướng dẫn cụ thể, chi tiết đối với các vấn đề đã được nêu trên nhằm đảm bảo được tính linh hoạt, tính khả thi của các quy định trong thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại.