Vận dụng ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả để làm rõ thực trạng bạo lực học đường

Bài tập học kỳ môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin. Đề bài: Vận dụng ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả để làm rõ thực trạng bạo lực học đường.

Theo phép biện chứng duy vật bất kỳ một sự vật hiện tượng nào trong thế giới đều tồn tại trong mối liên hệ nhân quả, vì thế giới là một chuỗi liên hệ nhân quả trong thời gian dài vô tận. Các sự vật, hiện tượng luôn nằm trong quá trình vận động, phát triển không ngừng. Sự tác động qua lại, tương tác giữa các mặt, các yếu tố bên trong sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau dẫn đến sự ra đời của sự vật, hiện tượng mới. Từ đó làm xuất hiện mối liên hệ nhân quả.

Trong một vài thập kỷ gần đây bạo lực học đường là một hiện tượng đang trở thành vấn đề nghiêm trọng ở nhiều nước, đặc biệt là những nước đang phát triển như Việt Nam ta. Bạo lực học đường đang trở thành mối lo ngại của ngành giáo dục, cha mẹ học sinh và toàn xã hội. Nó tác động trực tiếp đến tinh thần, thái độ học tập của học sinh và việc giảng dạy của các thầy giáo, cô giáo. Bạo lực học đường ở Việt Nam diễn ra không chỉ ở các thành phố lớn mà còn có ở các vùng nông thôn, không chỉ xảy ra ở học sinh nam mà còn cả học sinh nữ và dường như xảy ra ở các cấp học. Câu hỏi được đặt ra là: Nguyên nhân từ đâu lại có bạo lực học đường, hậu quả của bạo lực học đường là như thế nào?

Vì vậy, em đã quyết định vận dụng nội dung và ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả để làm rõ thực trạng bạo lực học đường hiện nay.

B. Nội dung

I. Cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả

1. Khái niệm nguyên nhân và kết quả

Nguyên nhân là phạm trù dùng để chỉ sự tác động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật, hiện tượng, hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau, từ đó tạo ra sự biến đổi nhất định. 

Căn cứ vào tính chất, vai trò của nguyên nhân đối với kết quả, người ta chia nguyên nhân ra làm nhiều loại khác nhau. Chẳng hạn như nguyên nhân chủ yếu và không chủ yếu; nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài; nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan..v..v…

Kết quả là phạm trù dùng để chỉ những biến đổi xuất hiện do sự tác động giữa các mặt, các yếu tố trong một sự vật, hiện tượng, hoặc giữa các sự vật hiện tượng.

Ví dụ như sự tương tác lẫn nhau giữa các yếu tố trong hạt ngô là nguyên nhân làm cho từ hạt ngô nảy mầm lên cây ngô. Hay sự tác động giữa xăng, không khí, áp suất v..v.. là nguyên nhân gây ra tiếng nổ cho động cơ – kết quả.

2. Tính chất của mối liên hệ nhân quả

Phép biện chứng duy vật đã khẳng định mối liên hệ nhân quả có tính khách quan, tính phổ biến và tính tất yếu.

Tính khách quan được thể hiện ở chỗ, mối liên hệ nhân quả là vốn có của sự vật, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người. Chúng ta biết rằng, mọi sự vật trong thế giới là luôn luôn vận động, tác động lẫn nhau và sự tác động đó tất yếu sẽ dẫn đến một sự biến đổi nhất định. Do đó có thể nói mối liên hệ nhân quả luôn có tính khác quan.

Còn tính phổ biến của mối liên hệ nhân quả được thể hiện ở chỗ, mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội, tư duy đều có mối liên hệ này. Không có hiện tượng nào không có nguyên nhân, nhưng vấn đề là ở chỗ nguyên nhân đó được nhận thức hay chưa mà thôi.

Ví dụ mối liên hệ nhân quả trong xã hội, nếu như pháp luật càng lỏng lẻo thì an ninh trật tự của xã hội đấy sẽ càng bất ổn. Hay như trong tự nhiên, khi mùa đông đến thời tiết lạnh, khô hanh lá cây rụng hết, cây sẽ giữ được nước và có thể sống an toàn qua mùa đông.

Tính tất yếu thể hiện ở một điểm, cùng một nguyên nhân như nhau, trong những điều kiện giống nhau sẽ nảy sinh những kết quả như nhau. Nghĩa là nguyên nhân tác động trong những điều kiện càng ít khác nhau bao nhiêu thì kết quả do chúng gây ra càng giống nhau bấy nhiêu.

3. Quan hệ biện chúng giữa nguyên nhân và kết quả

Mối quan hệ giữa nguyên nhân kết quả là mối quan hệ khách quan, bao hàm tính tất yếu: không có nguyên nhân nào không dẫn tới kết quả nhất định và ngược lại không có kết quả nào không có nguyên nhân.

Nguyên nhân sinh ra kết quả, do vậy nguyên nhân bao giờ cũng có trước kết quả, còn kết quả bao giờ cũng xuất hiện sau nguyên nhân.

Một nguyên nhân có thể sinh ra nhiều kết quả khác nhau tùy thuộc vào điều kiện cụ thể. Ví dụ, gạo và nước đun sôi có thể thành cơm, thành cháo v..v.. phụ thuộc vào lượng nước và mức nhiệt độ v..v..

Ngược lại, một kết quả có thể do nhiều nguyên nhân gây ra. Ví dụ, sức khỏe của chúng ta tốt do luyện tập thể dục, ăn uống điều độ, chăm sóc y tế tốt v..v.. chứ không chỉ do một nguyên nhân nào đó.

Trong những điều kiện nhất đinh, nguyên nhân và kết quả có thể chuyển hóa lẫn nhau. Ví dụ, chăm chỉ làm việc thì sẽ có thu nhập cao, mà thu nhập cao thì đời sống vật chất, tình thần lại được nâng cao – kết quả. Kết quả, sau khi xuất hiện lại tác động trở lại nguyên nhân, thúc đẩy nguyên nhân theo hướng tích cực hoặc ngược lại. Ví dụ, nghèo đói, thất học làm gia tăng dân số, và gia tăng dân số lại làm tăng nghèo đói, thất học,… 

4. Ý nghĩa phương pháp luận

Từ những phân tích trên, có thể nhận thấy cặp phạm trù nguyên nhân kết quả như sau: Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn cần tôn trọng tính khách quan của mối liên hệ nhân quả.

Muốn cho hiện tượng nào đó xuất hiện cần tạo nguyên nhân cùng những điều kiện cho nguyên nhân phát huy tác dụng. Ngược lại, muốn cho hiện tượng nào đó mất đi thì phải làm mất nguyên nhân tồn tại của nó.

Phải biết xác định đúng nguyên nhân để giải quyết vấn đề nảy sinh vì các nguyên nhân có vai trò không giống nhau.

Nguyên nhân có thể tác động trở lại kết quả do đó, trong hoạt động thực tiễn cần khai thác, tận dụng những kết quả đã đạt được để thúc đẩy nguyên nhân tác động theo hướng tích cực.

II. Thực trạng bạo lực học đường ở Việt Nam dưới góc nhìn phân tích cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả

Trong những năm gần đây, bạo lực học đường trở thành một vấn đề nhức nhối đối với nền giáo dục Việt Nam. Hiện tượng học sinh đánh nhau là một hiện tượng không mới, nhưng những hiện tượng đánh nhau của học sinh ở một số địa phương trong thời gian gần đây đã bộc lộ những tính chất nguy hiểm và nghiêm trọng. Điển hình là các vụ học sinh dùng hung khí đánh nhau trong trường học, trước cổng trường, học sinh nữ đánh nhau hội đồng, làm nhục bạn gây hậu quả nghiêm trọng và bức xúc trong dư luận xã hội. Đặc biệt, còn có các trường hợp giáo viên sử dụng các biện pháp giáo dục có tính chất bạo lực gây hậu quả nghiêm trọng đối với học sinh, ngoài ra còn có hiện tượng học sinh hành hung thầy giáo, cô giáo. Và ngược lại cũng có các hiện tượng thầy giáo, cô giáo dùng lời nói xúc phạm học trò, dùng vũ lực để “giáo dục” học sinh, … 

Tuy nhiên, vì vấn đề bạo lực học đường khá rộng nên em lựa chọn một khía cạnh nhỏ trong bạo lực học đường và dựa vào cặp phạm trù nguyên nhân  kết quả để phân tích.

1. Nguyên nhân của hiện tượng bạo lực học đường ở Việt Nam hiện nay

1.1.Nguyên nhân xuất phát từ cá nhân học sinh:

Bạo lực học đường đa phần xảy ra với các em còn đang trong độ tuổi vị thành niên, cơ thể phát triển mạnh, độ hưng phấn tăng cao và khả năng kiềm chế thì kém. Hơn nữa, các em đang muốn chứng tỏ bản thân, khẳng định cái TÔI cá nhân cao, nhưng lại không biết thể hiện bằng cách nào, do đó muốn dùng vũ lực như một cách thể hiện sự vượt trội của mình so với bạn bè.

1.2. Nguyên nhân xuất phát từ gia đình:

Gia đình là nơi hình thành cho các em nhân cách sống, cách ứng xử văn minh trong xã hội, ..v..v.. Nhưng khi gia đình không ổn định: cha mẹ ly hôn, ly thân; hoặc cha mẹ có tiền án,tiền sự, đang ngồi tù; đặc biệt là cha mẹ không quan tâm con cái, bạo lực gia đình xảy ra thường xuyên…

1.3. Nguyên nhân xuất phát từ nhà trường:

Học sinh bị bạn bè hắt hủi hay bắt nạt, thầy cô và nhà trường không quan tâm đến đời sống tâm lý, tình cảm của học sinh.

Nhà trường, lớp học thiếu các tấm gương tích cực trong đời sống, thiếu các chương trình lành mạnh .v..v..

1.4. Nguyên nhân xuất phát từ cộng đồng, xã hội:

Bạo lực ngoài cộng đồng xã hội cũng là “đường link” dẫn tới các hành vi bạo lực của trẻ em Việt Nam. Với công nghệ thông tin phát triển như vũ bão, trẻ em được tiếp cận với các trò chơi điện tử và mạng Internet từ khi còn rất nhỏ, từ đó dẫn đến các hiện tượng nghiện game online, nghiện internet cũng như các trang mạng xã hội, ảnh hưởng từ các trò chơi mang tính bạo lực cao, các em bất chấp pháp luật, chuẩn mực đạo đức để được thỏa mãn “nhu cầu bạo lực” thông qua các trò chơi online, rời xa cuộc sống thực tìm đến thế ảo của internet.

2. Hậu quả của hành vi bạo lực học đường

2.1. Hậu quả đối với học sinh:

Về mặt thể xác: Các em có thể gặp các chấn thương trên cơ thể, nhiều hành vi bạo lực đã gây ra án mạng, làm mất đi vĩnh viễn cơ hội được sống, được học tập của chính mình và bạn bè mình.

Về mặt tinh thần: Các em tham gia vào các hành vi bạo lực học đường, dần dần mất tự tin khi đến trường, trở nên lầm lì, ít nói, luôn ở trong trạng thái lo lắng, việc ăn ngủ cũng gặp khó khăn, cơ thể suy nhược. Có em trở nên trầm cảm, tự ti, lo sợ và có những trường hợp đã tìm đến cái chết để giải thoát chính mình.

Về học tập: Lơ là học tập, kết quả học tập sa sút, có những trường học bỏ học thường xuyên hoặc bỏ học vĩnh viễn.

2.2.Hậu quả đến với gia đình – nhà trường – xã hội

Với gia đình: Cha mẹ, người thân gặp khó khăn trong việc hiểu con em mình, không biết nguyên nhân vì sao mà con em mình khác bình thường. Từ đó thường đưa ra những cách thức tìm hiểu làm tổn thương các em, tình cảm, hòa khí trong gia đình bị rạn nứt.

Với nhà trường – xã hội: Hành vi bạo lực học đường làm cho hoạt động giáo dục của nhà trường bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thay vì tổ chức các hoạt động giáo dục đầy ý nghĩa thì nhà trường phải tổ chức các Hội đồng kỷ luật, các cuộc họp phụ huynh và học sinh để giải quyết các hệ quả của các em. Thầy cô, bạn bè lo lắng, mất tinh thần học tập, tình đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau bị rạn nứt. Bạo lực học đường giống như những hồi chuông cảnh báo cho toàn xã hội về một bộ phận thế hệ trẻ đang “lệch lạc” giữa ngã ba đường của tuổi mới lớn, nó ảnh hưởng nghiêm trọng tới trật tự an toàn xã hội, đặc biệt là với thanh thiếu niên – lực lượng nòng cốt và thiết yếu của tương lai quốc gia.

KẾT LUẬN

Thực trạng hiện tượng bạo lực học đường ở Việt Nam những năm gần gây diễn ra phức tạp với đối tượng tham gia trực tiếp vào các vụ việc chủ yếu là học sinh với học sinh, bao gồm cả học sinh nữ và học sinh nam, tập trung ở cấp học THCS và THPT, diễn ra cả ở các thành phố lớn và các khu vực nông thôn. Nguyên nhân của hiện tượng này xuất từ bản thân học sinh, từ nhà trường, gia đình và cộng đồng xã hội, hậu quả để lại nặng nề nhất là đối với những học sinh trưc tiếp tham gia vào hành vi bạo lực học đường, bên cạnh đó nó cũng tác động tiêu cực đến gia đình, nhà trường và xã hội. 

Trên cơ sở của mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả, rút kinh nghiệm từ những sai lầm đã mắc phải, đề ra phương hướng, biện pháp khắc phục, nhằm từng bước sửa chữa những sai lầm trong việc giáo dục thế hệ trẻ của nước ta hiện nay. Việc nhận thức đúng về mối quan hệ biện chứng giữa nguyên nhân và kết quả, xác định được mức độ vai trò của những nguyên nhân ấy đối với những hậu quả mà nền giáo dục của Việt Nam ta còn mắc phải, để có biện pháp khắc phục, những tác động thích hợp nhằm đạt được mục tiêu mong muốn là xóa bỏ bạo lực học đường và có một nền giáo dục tốt nhất.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo: Giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, Nxb. Chính trị quốc gia, 2014.

2. PGS. TS. Trần Văn Phòng – PGS. TS. An Như Hải – PGS. TS. Đỗ Thị Thạch : Hỏi – đáp môn những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, Nxb Đại học Quốc Gia Hà Nội, 2011.

3. Nguyễn Hải Hữu : Thực trạng bạo lực ở nước ta hiện nay – giải pháp ,  http://treem.molisa.gov.vn/SIte/vi-VN/13/367/17270/Default.aspx.