Không phải vì lẽ dĩ nhiên mà mọi người thừa nhận thành ngữ:” Nói là bạc. Im lặng là vàng. Lắng nghe là kim cương”. Câu nói đó đúng bởi lẽ, lắng nghe là một trong những điều làm nên giá trị thành công của cuộc sống. Lắng nghe là một yếu tố ký diệu giúp con người tạo dựng mối quan hệ bền lâu và hạnh phúc. Lắng nghe có nghĩa là làm thế nào để chúng ta có thể tìm ra mã số, sở thích, mong muốn, nhu cầu của người khác. Tức là làm thế nào chúng ta có thể truyền tải thông điệp cho người đối diện. Đặc biệt, trong giao tiếp nghề luật khả năng truyền tải thông tin cho người đối thoại vô cùng quan trọng. Chính vì thế, trong giao tiếp ngành luật đòi hỏi các chức danh tư pháp phải vận dụng hết các kỹ năng để đạt được hiệu quả cao trong quá trình giao tiếp. Và chúng tôi tin chắc rằng một trong những kỹ năng quan trọng nhất là kỹ năng lắng nghe. Vì vậy, bài tập nhóm tháng lần này, nhóm 3 lựa chọn chủ đề: “Phân tích kỹ năng lắng nghe trong giao tiếp nghề luật. Ý nghĩa thực tiễn” để làm sáng tỏ vai trò của kỹ năng lắng nghe đối với nghề luật
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Khái niệm lắng nghe
Lắng nghe là khả năng giải mã và thấu hiểu thông điệp sau khi nó đã được xử lý thông tin quy trình nghe. Đây là quá trình tâm lý giúp chúng ta hiểu được ý nghĩa của nội dung được nghe. Lắng nghe là một hoạt động tâm lý tích cực có sự tham gia của ý thức, đòi hỏi người nghe tập trung chú ý cao độ để tiếp nhận và hiểu được ý nghĩa của thông tin.
Lắng nghe không đồng nhất với nghe. Nghe chỉ là một hoạt động vô ý thức của con người. Chúng ta nghe những âm thanh xung quanh nhưng không nhất thiết phải hiểu chúng. Lắng nghe thì lại khác. Lắng nghe là một khả năng của hệ thần kinh. Khi lắng nghe chúng ta đã chuyển những gì nghe được thành một dạng dễ hiểu và dễ sử dụng.
2. Kỹ năng lắng nghe
2.1. Các mức độ nghe và tầm quan trọng của việc lắng nghe
Trong giao tiếp, các mức độ nghe được chia ra thành 4 loại như sau: Giả vờ nghe; nghe có chọn lọc, nghe chăm chú và nghe thấu cảm.
Giả vờ nghe là trường hợp mà người nghe thường đang suy nghĩ một vấn đề khác, nhưng lại tỏ vẻ chú ý nghe người đối thoại để an ủi họ, đồng thời che giấu việc mình chẳng nghe gì cả.
Nghe có chọn lọc tức là chỉ nghe phần mình quan tâm. Cách nghe này khó có hiệu quả cao, bởi vì người nghe không theo dõi liên tục nên không nắm được đầy đủ chính xác những thông tin người đối thoại đưa ra.
Nghe chăm chú là người nghe tập trung mọi sự chú ý vào người đối thoại để chú ý hiểu họ.
Nghe thấu cảm là trường hợp người nghe không những lắng nghe mà còn đặt mình vào vị trí của người nói để hiểu được người nói có cảm nghĩ gì. Như vậy, khi nghe thấu cảm, chúng ta không những hiểu được lời nói của người đối thoại mà còn hiểu được tại sao họ nói như vậy, họ muốn gì, có nhu cầu gì. Nghĩa là chúng ta đang đi sâu vào nội tâm họ, lắng nghe không chỉ bằng tai mà bằng cả trái tim, lắng nghe cả những thông tin nói được thành lời và không nói được thành lời, lắng nghe những phút giây im lặng.
Trong kỹ năng giao tiếp thì kỹ năng lắng nghe chiếm một vị trí quan trọng, quyết định sự thành công của mỗi người. Biết lắng nghe là yêu cầu số một khi công tác ở bất cứ ngành nghề, đặc biệt là nghề luật nhưng không phải ai cũng biết được lắng nghe là gì và hiểu được vai trò của việc lắng nghe? Một nhà diễn thuyết đã từng nói “ Ba tuổi đủ để học nói, nhưng cả cuộc đời không đủ để biết lắng nghe”. Có 1 câu châm ngôn diễn tả rất đúng tầm quan trọng của nghệ thuật lắng nghe: “Nói là bạc, im lặng là vàng, lắng nghe là kim cương”.
Lắng nghe giúp cho đối tượng thu nhận, phân tích và đánh giá thông tin. Chỉ khi tập trung lắng nghe thì chúng ta mới tiếp nhận được thông tin, từ đó phân tích các thông tin nghe được bằng cách chọn lọc, đánh giá thông tin để tìm ra thông tin mình đang cần. Theo các số liệu thống kê khoa học, thời lượng con người sử dụng kỹ năng lắng nghe chiếm đến 53% tổng thời lượng sử dụng cả 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cộng lại. Tuy nhiên có một sự thật đáng buồn là hiệu suất nghe trung bình chỉ dừng lại ở con số 25 – 30%. Nếu cho rằng “nói là gieo, nghe là gặt” thì quả thật ta đã có một mùa màng thất bát.
Lắng nghe giúp cho đối tượng hiểu đúng vấn đề. Khi lắng nghe sẽ giúp đối tượng nghe hiểu được vấn đề được nghe và hiểu đúng hướng. Bởi sau khi tiếp nhận, đánh giá thông tin từ việc lắng nghe thì người lắng nghe sẽ xác định được vấn đề mình nghe được và hiểu cặn kẽ vấn đề đó. Bởi khi nghe bạn chỉ cần sử dụng đôi tai của mình để tiếp nhận những từ, lời của người nói nhưng khi lắng nghe bạn cần phải đánh giá những gì nghe được bằng cảm giác và suy nghĩ của bản thân mình.
Tạo không khí lắng nghe. Trong giao tiếp tạo không khí lắng nghe là điều kiện làm cho khách hàng tích cực hợp tác với người lắng nghe, sẵn sàng cung cấp và chia sẻ với họ ngay cả ngay cả những điều kín đáo nhất. Điều này có ý nghĩa cho việc hiểu thông tin về sự việc.
Lắng nghe tạo mối quan hệ tốt đẹp. Lắng nghe một cách tập trung, thể hiện tình cảm, thái độ phù hợp sẽ tạo mối quan hệ tin cậy trong quá trình giao tiếp. Niềm tin tạo cho đối phương tâm thế hợp tác tích cực, đón nhận lời khuyên một cách chân thành, dễ dàng chấp nhận những quyết định xảy ra. Qua đó tạo ra tình cảm tốt đẹp, xây dựng mối quan hệ lâu dài, điều này đặc biệt quan trọng đối với nghề luật sư.
2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc lắng nghe
Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc lắng nghe của chúng ta. trước hết cần tránh những thói quen có ảnh hưởng đến việc lắng nghe.
Thứ nhất, giả vờ lắng nghe, tỏ ra lắng nghe làm hài lòng người nói nhưng lại không nghe. Thứ hai, nghe qua loa các thông tin, nghe mà không có suy nghĩ, chọn lọc, nghe hết mà không hiểu. Thứ ba, buông trôi từng thời điểm, lúc lắng nghe, lúc không, dòng thông tin không liên tục. Thứ tư, luôn bình luận về cách nói hoặc tác phong, bề ngoài của người nói theo tiêu chuẩn của bản thân.Thứ năm, không nghe những vấn đề “mà mình cho là không thú vị” theo suy nghĩ của bản thân.
2.3. Lắng nghe có hiệu quả
Để lắng nghe có hiệu quả chủ thể giao tiếp cần có tư thế và cử chỉ thể hiện sự chăm chú, tập trung và tôn trọng đối tượng giao tiếp, thông qua nó ta có thể đoán biết được suy nghĩ của người khác, biết được trạng thái tâm lý của họ, cụ thể:
Tư thế ngồi: nói lên nhiều ý nghĩa trong ngôn ngữ hình thể, có thể giúp ta chuyển tải thông tin cho đối phương. Trong quá trình lắng nghe nếu ngồi trên ghế tư thế phải ngay ngắn đàng hoàng, để tạo cho đối phương ấn tượng mình là người đứng đắn, lịch thiệp, từ đó gây niềm tin cho họ.
Tư thế đứng: khi cần bàn về vấn đề quan trọng tư thế đứng cần phải trang nghiêm, thẳng thắn, không lắc lư, không được lệch vai hoặc khom lưng. Nếu cần thể hiện sự chân thành cởi mở và vui vẻ hai người đứng đối diện nhau, tư thế đứng của họ về cơ bản giống nhau: một chân đứng thẳng, một chân nghiêng, phần dưới của cơ thể hoàn toàn được thả lỏng, tay duỗi.
Về cử chỉ: Khi lắng nghe cần nhìn vào mắt đối tượng giao tiếp, đây là một cử chỉ rất quan trọng vì giúp đối tượng giao tiếp hiểu được chủ thể giao tiếp đang thực sự muốn lắng nghe câu chuyện của họ. Đồng thời cần hướng cơ thể về phía họ; cử chỉ đúng mực, lịch sự, gật đầu hoặc lắc đầu khi cần thiết…
Khi lắng nghe chủ thể giao tiếp không nên chỉ thụ động tiếp nhận thông tin mà còn có thể đóng vai trò gợi mở cho đối tượng giao tiếp khi họ chưa biết cách trình bày vấn đề của mình. Việc gợi mở khi lắng nghe giúp đối tượng giao tiếp có thể nhớ được những thông tin còn mơ hồ và đào sâu khai thác những thông tin đã có, cũng có thể làm xuất hiện những thông tin mới.
Phản hồi trong khi nghe là nói lại bằng từ ngữ của mình hoặc nhắc lại lời của đối tượng giao tiếp làm sáng tỏ điều họ cảm thấy, phản hồi không gắn với suy luận, quan điểm của người lắng nghe. Khi thực hiện phản hồi trong lắng nghe, người lắng nghe có thể hiểu được tâm trạng của đối tượng giao tiếp và thông tin họ đưa ra thông qua sự phản hồi lại những gì cảm nhận được từ những thông tin đó, đồng thời quan sát thái độ, phản ứng của đối tượng để có được sự phản hồi từ phía họ.
Có ba loại phản hồi được sử dụng trong kỹ năng lắng nghe:
Phản hồi nội dung: Lặp lại câu nói của đối tượng để tóm lược câu chuyện, sắp xếp các điểm chính cần quan tâm; Phản hồi cảm xúc: Chủ thể giao tiếp có cảm xúc tương ứng nhằm làm cho đối tượng giao tiếp cảm thấy dễ chịu và phù hợp với diễn tả của họ; Phản hồi soi sáng: Là soi sáng vấn đề của đối tượng giao tiếp bằng cách lôi lên bề mặt những cảm xúc vô thức của đối tượng.
Trong quá trình lắng nghe, khi không hiểu nội dung thông tin hoặc cách đưa ra thông tin của đối tượng giao tiếp còn lộn xộn, không rõ ràng chủ thể giao tiếp có thể phản ánh cảm nhận của mình cho đối tượng giao tiếp để họ điều chỉnh lại nội dung và cách trình bày thông tin. Tuy nhiên, tuyệt đối không được ngắt lời đối tượng giao tiếp mà phải chọn đúng thời điểm hợp lý, tránh tạo ức chế cho họ.
Im lặng cũng là một cách để thể hiện sự tôn trọng đối với đối tượng giao tiếp trong khi lắng nghe làm cho đối tượng giao tiếp thấy được sự chăm chú của chủ thể giao tiếp đối với những thông tin đang nói tới. Sự im lặng phải được sử dụng hợp lý, không nên kéo dài thời gian im lặng làm cho đối tượng giao tiếp có cảm giác sự tập trung của chủ thể giao tiếp là giả tạo. Đồng thời, khi im lặng chủ thể giao tiếp phải thể hiện sự chú ý lắng nghe của mình thông qua các phương tiện phi ngôn ngữ khác như nhìn thẳng vào mắt người nói, hướng cơ thể về phía họ….
3. Ý nghĩa thực tiễn của việc lắng nghe trong giao tiếp nghề luật
Lắng nghe có thể giúp luật sư tư vấn thu nhận, đánh giá, phân tích thông tin: khi kết hợp tri giác với tư duy, kinh nghiệm, hành vi để thu nhận, phân tích và đánh giá thông tin, hiểu bản chất pháp lý của sự việc, hiểu mong muốn và yêu cầu của khách hàng; đánh giá tính chính xác, tính đầy đủ của thông tin, xác định thông tin nào là quan trọng, thông tin nào là hỗ trợ. Để từ đó có phương hướng để giải quyết vấn đề một cách có hiệu quả nhất.
Trong thực tiễn giao tiếp thì khi tư vấn cho khác hàng thì luật sư tư vấn nên tránh một số lỗi như:
Khi lắng nghe phải cách tập trung sự chú ý vào người nói, tránh xao nhãng, làm việc riêng, nhìn ra cửa sổ hoặc xung quanh; Tạo sự giao tiếp bằng mắt bằng cách nhìn người nói. Nhìn vào mắt đối phương khi giao tiếp chúng ta có thể nhận được những tín hiệu không lời, giúp cho đối phương biết rằng chúng ta đang thật sự lắng nghe và vì thế mà truyền đạt sẽ tốt hơn. Đáp lại lời nói bằng cách gật đầu, hướng người về phía trước hay mỉm cười. Những dấu hiệu này cho thấy chúng ta thực sự lắng nghe một cách chăm chú;
Để làm rõ ý nghĩa thực tiễn của kỹ năng lắng nghe nhóm xin được trình bày thông qua một vụ án cụ thể như sau: A (20 tuổi) biết nhà ông B có một lượng tiền lớn do mới bán hoa mầu. Ngày 12/10/2011 thấy nhà ông B không ai có nhà, A đã vào lục tủ và lấy được 45 triệu đồng. Sau khi lấy xong A đã vội vã trèo qua tường sau để trốn. ông C là người làm chứng. Tháng12/2011 tòa án huyện mở phiên tòa xét xử bị cáo A về hành vi trộm cắp tài sản.
Cụ thể nhóm xin trình bày ý nghĩa của kỹ năng lắng nghe với các chủ thể cụ thể như thẩm phán, kiểm sát viên, luật sư trong tình huống này. Và khi nghe các chủ thể cần xác định: Nghe ai? Nghe như thế nào? Nghe để làm gì?
Đối với Kiểm sát viên: để đưa ra một bản luận tội xác đáng thì không chỉ dựa vào những chứng cứ bên điều tra cung cấp mà trong quá trình xét xử tại tòa Kiểm sát viên cần: lắng nghe lời khai của bị cáo A, của nhân chứng C để làm rõ các yếu tố cấu thành tội trộm cắp tài sản của A. Từ đó có cơ sở xem áp dụng Khoản nào thì đúng nhất. Lắng nghe lời biện hộ của luận sư để có những ý kiến phản biện.
Đối với luật sư: trong tình huống này thì luật sư bào chữa cho A, để phục vụ cho việc bào chữa của mình cần:
Lắng nghe lời trình bày của các chủ thể (bị cáo A, người thân của A, hàng xóm của A…) để khai thác thông tin về hoàn cảnh của A, nguyên nhân mà A phạm tội. Khi luật sư tập trung nghe khách hàng trình bày luật sư sẽ nắm được nhiều thông tin từ đó hiểu rõ hơn được diễn biến sự việc mà từ đó sẽ có cơ sở để đưa ra hệ thống lý lẽ, lập luận chặt chẽ để bào chữa cho thân chủ. Ví dụ khi lắng nghe luật sư biết được rằng: A mới học hết lớp 6, gia đình khó khăn, leo người chỉ có mẹ già đang bệnh nặng. A nói: “ rất muốn chữa bệnh cho mẹ nhưng không có đủ tiền nên khi biết ông B mới nhận tiền hoa màu A đã dắn đo và quyết định lẻn vào nhà ông B...”. Qua trao đổi, nghe mẹ của A và hàng xóm kể thì A là người hiền lành chăm chỉ, hiếu thảo, đối xử tốt với hàng xóm…. Như vậy luật sư sẽ sử dụng các thông tin này để bào chữa cho thân chủ của mình. Thứ nhất, do trình độ nhận thức còn hạn chế (A mới học hết lớp 6) nên không ý thức rõ ràng được hành vi của mình. Thứ hai, hoàn cảnh gia đình khó khăn, mẹ già ốm đau cần tiền chữa
bệnh chính là nguyên nhân dẫn tới hành vi phạm tội, tuy nhiên luật sư có thể nhấn mạnh rằng hành vi phạm tội xuất phát từ sự hiếu thảo của thân chủ mình. Thứ ba, trong lúc cuống lên lo tiền cứu mẹ thì trước khi A định lẻ vào nhà ông B đã đắn đo rất nhiều lần, chứng tỏ trong tâm anh cũng đã đấu tranh rất mãnh liệt. Giả sử bây giờ sau khi được giải thích rõ về hành vi trộm cắp là hành vi gây nguy hiểm lớn cho xã hội, để tâm trạng ổn định hơn thì có thể A sẽ không thực hiện hành vi sai trái đó nữa. Hơn nữa về nhân thân của A cũng rất tốt, vấn đề này có thể xác minh qua hàng xóm của A …từ đó kiến nghị Hội đồng xét xử giảm án để thân chủ mình sớm được về phụng dưỡng mẹ già. Giả sử khi thân chủ trình bày mà luật sư phớt lờ đi thì sẽ lấy đâu ra những tình tiết hữu dụng này, hoặc có thể có được từ việc khai thác thông tin từ hướng khác nhưng chắc chắn luật sư sẽ tốn nhiều thời gian, công sức hơn việc nghe và đi xác nhận thông tin thân chủ cung cấp. Đặc biệt khi “nghe thấu cảm” tức là khi luật sư cũng đặt mình vào tình huống của A để hiểu hành động của A, ai mà không có mẹ, công ơn của mẹ lớn lao thế nào khó mà định lượng nổi, hành động của A là xuất phát từ lòng hiếu thảo. Từ việc bản thân mình thông cảm với thân chủ, luật sư sẽ cố gắng thuyết phục để mọi người trong phiên tòa thông cảm với A.
Lắng nghe Kiểm sát viên: tập trung lắng nghe luật sư đưa ra những lời buộc tội A có xác đáng không, để có thể đưa ra được những lý lẽ phản bác kịp thời.
Lắng nghe lời khai của người làm chứng ông C: chỉ có tập trung lắng nghe thì luật sư nếu thấy lời khai của ông C bất lợi cho thân chủ mình, mà có căn cứ để khẳng định lời khai đó là trái sự thật cần bác bỏ ngay bằng những lý lẽ và chứng cứ cụ thể. Ví dụ:
Ông C khai: tôi đã tận mắt chứng kiến hành vi phạm tội của A từ đầu đến cuối, chính A đã dùng tay phải cạy khóa cửa chính sau đó vào trong lục đồ.
Luật sư hỏi ông C: lúc nhìn thấy thân chủ của tôi, ông đang ở đâu, cách vị trí của thân chủ tôi bao xa?
Ông C: tôi đang đứng ở cửa sổ nhà mình trên tầng 2 cách đó khoảng 30 m.
Luật sư hỏi: lúc đó ông thấy thân chủ tôi có mang theo đồ vật gì không?
Ông C: cậu ta đi người không
Luật sư hỏi tiếp: ông cho biết năm nay ông bao nhiêu tuổi rồi?
Ông C: tôi năm nay 65 tuổi.
Luật sư: vâng tôi đã hỏi xong, cảm ơn ông.
Ông C nói A dùng tay phải cạy cửa nhưng thực tế A thuận tay trái (chứng minh A thuận tay trái). Một người thuận tay trái lại dùng tay phải để mở khóa làm gì cho khó ra, trong khi tay trái anh ta lại để không. Hơn nữa từ khoảng cách ông C đứng và độ tuổi của ông hiện tại, thì dù mắt ông có tinh thế nào đi nữa ông có thể nhìn thấy thân chủ tôi đứng trước cửa nhà ông B nhưng sao có thể nhìn thấy tường tận thân chủ tôi đã làm gì khi vào trong nhà được, người đứng trên tầng 2, người ở tầng 1 mà lại ở trong nhà - góc khuất ở đây là rất lớn. Như vậy chỉ có tập trung lắng nghe thì luật sư mới có thể nắm bắt chính xác lời khai của ông C, để có thể đưa ra lý lẽ bác bỏ kịp thời những ý kiến bất lợi cho A.
Lắng nghe lời tuyên án của thẩm phán: tập trung nghe thì luật sư sẽ biết Hội đồng xét xử tuyên A tội trộm cắp ở Khoản nào? Hội đồng xét xử có chấp nhận lời đề nghị giảm án cho A không? Để từ đó xem xét có cần kháng cáo hay không? Thật là tệ nếu, luật sư vì sự thiếu sót của mình mà không để ý lúc tòa tuyên án, tòa đã tuyên A phạm tội trộm cắp tài sản thuộc Khoản 1 Điều 138 Bộ luật hình sự với mức hình phạt 1 năm tù giam vì có các tình tiết giảm nhẹ: A phạm tội lần đầu và đã thành thật khai báo, phạm tội vì hoàn cảnh khó khăn. Tự dưng luật sư vì không tập trung nghe đã đứng dậy: “Tôi cho rằng tòa áp dụng Khoản 2 với thân chủ tôi là không hợp lý, tôi khẩn thiết mong tòa áp dụng khoản 1 Điều 138 với mức hình phạm 1 năm từ giam cho thân chủ tôi”. Điều gì sẽ xảy ra, mọi người sẽ đánh giá tác phong làm việc này của luật sư, cố gắng suốt vụ án, trong phút cuối lại xảy ra sai sót không đáng có, điều này sẽ ảnh hưởng lớn tới hình ảnh của luật sư.
Đối với thẩm phán: thực hiện công việc xét xử và để đưa ra được một quyết định, một bản án đúng thì kỹ năng lắng nghe đối với thẩm phán rất quan trọng, thẩm phán là người “cầm cân nảy mực” họ không chỉ nghe một phía mà nghe từ nhiều phía. Ví dụ trong vụ án hình sự này thì nghe lời buộc tội của đại diện Viện kiểm sát, rồi những lý lẽ gỡ tội của luật sư, lời khai của bị cáo, của nhân chứng…
Tập trung nghe thẩm phán để xem lời khai của các đương sự A trình bày lời khai khác với ông C có mâu thuẫn không?
Vị kiểm sát viên đã đưa ra lời luận tội xác đáng chưa?
Lý lẽ, chứng cứ luật sư đưa ra có sức thuyết phục không?...
Như vậy khi mà có nhiều luồng tin trong cùng một vấn đề đến như vậy, thẩm phán tập trung nghe và cùng với nghiệp vụ nghề nghiệp của mình thì mới có phán đoán chính xác được, từ đó mới ra quyết định, bản án đúng được.
Trong khi lắng nghe thì dù là Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư đều phải chú ý tới tư thế, cử chỉ của mình: ngồi ngay ngắn, mắt hướng về đối tượng nói, không nên làm việc riêng hoặc mắt nhìn ra chỗ khác… trang phục cũng cần được chú ý: ngay ngắn phù hợp với quy định, trước đây luật sư được ăn mặc tự do nhưng từ 10/10/2011 luật sư bắt buộc phải mặc trang phục thống nhất khi tham dự phiên tòa. Tất cả để tạo nên không khí trang nghiêm cho phiên xét xử.
Như vậy, việc tập trung lắng nghe, biết cách nghe đã giúp Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư hoàn thành tốt công việc của mình. Kiểm sát viên đưa ra được lời luận tội xác đáng, luật sư bảo vệ được quyền lợi cho thân chủ của mình, thẩm phán đưa ra được quyết định hoặc bản án đúng người, đúng tội.
III. KẾT THÚC VẤN ĐỀ
Giao tiếp tốt không chỉ đơn giản là biết cách nói. Giao tiếp tốt còn đòi hỏi rất nhiều kỹ năng khác cùng hỗ trợ nhau trong đó kỹ năng lắng nghe đóng vai trò vô cùng hữu ích cho giao tiếp đặc biệt là trong giao tiếp nghề luật. Vì vậy, dù bạn đóng vai trò là chức danh tư pháp nào thì hãy lắng nghe những người giao tiếp với mình để đạt được hiệu quả công việc tốt nhất. Hơn nữa, biết lắng nghe còn giúp chúng ta tạo mối quan hệ cá nhân bền lâu, hạnh phúc.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Chu Văn Đức, Giáo trình kỹ năng giao tiếp, Nxb, Hà Nội 2005
2. Nguyễn Văn Đồng, Tâm lí học giao tiếp, Nxb. Chính trị - hành chính, Hà Nội, 2009.
3. Học viện tư pháp, Kĩ năng xét xử các vụ án hình sự, Nxb. Tư pháp, 2004.
4. http://thongtinphapluatds.wordspress.com
5. http://www.law.cornell.edu/world
No comments:
Post a Comment