Tình huống về tội giết người - Bài tập nhóm Luật Hình sự 1

ĐỀ BÀI: Huynh (33 tuổi) vay của chị dâu là Nga 1,9 tỷ đồng để lấy vốn làm ăn. Do làm ăn thua lỗ, hạn cho vay đã hết và chị Nga ráo riết đòi nợ mà Huynh không có tiền trả, Huynh đã dùng dao giết chết chị Nga để không phải trả nợ. Tội giết người mà Huynh đã thực hiện được quy định tại khoản 1 Điều 93 BLHS. 

Câu hỏi:

1.Tội phạm mà Huynh đã thực hiện thuộc loại tội gì theo phân loại tội phạm tại khoản 3 Điều 8 BLHS. (2 điểm)

2. Khách thể của tội phạm và đối tượng tác động của tội phạm trong trường hợp này là gì? Hãy giải thích. (2 điểm)

3. Phát biểu sau đây về vụ án này là đúng hay sai? Tại sao? - Nếu toà án tuyên phạt 15 năm tù đối với Huynh thì có nghĩa là tội phạm mà Huynh thực hiện là tội phạm rất nghiêm trọng. (1 điểm)

4. Giả sử Huynh là người có quốc tịch Trung Quốc và vụ án trên xảy ra tại Hải Phòng thì Huynh có thể phải chịu trách nhiệm hình sự theo luật hình sự Việt Nam không? Tại sao? (2 điểm)

LỜI MỞ ĐẦU

Trong số các quyền nhân thân, quyền sống của con người là quyền tự nhiên, thiêng liêng và cao quý nhất, không một quyền nào có thể so sánh được. Bởi lẽ, con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Khi quyền sống của con người bị xâm phạm thì mục tiêu phấn đấu của loài người sẽ trở nên vô nghĩa; động lực phát triển của xã hội sẽ bị triệt tiêu. Thêm vào đó, con người còn là chủ thể của quan hệ xã hội, nếu quyền sống của con người bị xâm phạm thì các quan hệ xã hội sẽ bị phá vỡ. Chính vì những lí do trên mà mục tiêu bảo vệ quyền sống của con người luôn được đặt lên hàng đầu đối với mọi dân tộc, mọi quốc gia, mọi thời đại và mọi chế độ. Cũng vì ý nghĩa đặc biệt quan trọng của quyền sống của con người mà trong BLHS năm 1999, ngay sau các tội phạm an ninh quốc gia, nhà làm luật đã qui định các tội xâm phạm nhân thân. Trong số các tội xâm phạm nhân thân thì tội giết người được quy định đầu tiên và là một trong ba tội có hình phạt nghiêm khắc nhất- tử hình.

Thực tế xã hội hiện nay cho thấy, cùng với sự phát triển của xã hội, nhất là trong giai đoạn thời kì kinh tế nước ta hội nhập với kinh tế thế giới thì các loại tội phạm nói chung cũng như cũng như tội giết người nói riêng càng trở nên phức tạp hơn. Nhận thức được tầm quan trọng của viêc phòng chống tội phạm, dưa trên kiến thức về lí luận và thực tiễn, em đã mạnh dạn chọn đề tài số2 cho bài tập nhóm số 1 môn Luật hình sự Việt Nam. Đây là tình huống liên quan đến tội giết người được quy định tại Điều 93 BLHS 1999.

BÀI LÀM

1.Tội phạm mà Huynh đã thực hiện thuộc loại tội gì theo phân loại tội phạm tại khoản 3 Điều 8 BLHS

Huynh phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, vìcó mức cao nhất của khung hình phạt là tử hình.

Điều 8 BLHS có nêu:

“2. Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi được quy định trong Bộ luật này, tội phạm được phân thành tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

3. Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù; tội phạm nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến bảy năm tù; tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại rất lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến mười lăm năm tù; tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là trên mười lăm năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.”

Theo cách phân loại tội phạm của BLHS, tội phạm tuy có chung các dấu hiệu (tính nguy hiểm cho xã hội, tính có lỗi, tính trái pháp luật và tính chịu hình phạt) nhưng những hành vi phạm tội cụ thể có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội khác nhau. Chính vì sự khác nhau như vậy mà vấn đề phân hóa và cụ thể hóa tôi phạm đc đặt ra như là nguyên tắc của luật Hình sự Việt Nam. Theo khoản 2 Điều 8 BLHS, căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi đc quy định trong bộ luật, tội phạm đc chia thành 4 loại: tội phạm ít nghiệm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đăc biệt nghiêm trọng. Và mỗi loại tội phạm đc gắn với 1 khung hình phạt khác nhau đc quy định tại khoản 3 Điều 8 BLHS.

Huynh phạm tội giết người vì động cơ đê hèn, điểm q, khoản 1, Điều 93 BLHS.

Giết người là hành vi cố ý tước đoạt tính mạng của người khác một cách trái pháp luật.Chủ thể của tội phạm là Huynh, 33 tuổi, đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và mặc nhiên được thừa nhận có năng lực trách nhiệm hình sự. Khách thể của tội phạm là quyền sống của chị Nga, hành vi phạm tội là dùng dao gây án  dẫn đến hậu quả là chị Nga chết.

Ở hành vi phạm tội của Huynh, bị cáo đã giết chị dâu là Nga để không phải trả nợ khoản tiền 1,9 tỉ đồng đã quá hạn vay. Nhân dân ta có truyền thống đoàn kết thương yêu đùm bọc, giúp đỡ nhau. Trong quan hệ vay mượn cũng là biểu hiện của tinh thần đó. Khi gặp khó khăn, túng thiếu Huynh đã được Nga cưu mang giúp đỡ, cho vay tiền. Lẽ ra Huynh phải biết ơn, ngược lại kẻ được cưu mang giúp đỡ lại giết người cưu mang, giúp đỡ mình nhằm trốn nợ.

Từ những phân tích trên cùng với việc tổng kết kinh nghiệm xét xử nhiều năm ở nước ta thì trường hợp giết chủ nợ để trốn nợ của Huynh được kết luận là hành vi giết người vì động cơ đê hèn được quy định tại điểm q khoản 1 Điều 93 BLHS. Căn cứ vào khoản 1 Điều 93 BLHS “Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình…” thì tội phạm mà Huynh thực hiện có mức cao nhất của khung hình phạt là tử hình, căn cứ tiếp vào khoản 3 Điều 8 BLHS "tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm gậy nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là trên 15 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình"thì tội phạm mà Huynh thực hiện là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Giả sử hành vi Huynh giết chị Nga chỉ do mâu thuẫn và không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 93 thì căn cứ theo khoản 2 Điều này, Huynh chỉ phải chịu hình phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm, tức Huynh phạm tội rất nghiêm trọng, với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội giảm nhẹ hơn so với tình huống của đề bài. 

2. Khách thể của tội phạm và đối tượng tác động của tội phạm trong trường hợp này là gì? Hãy giải thích

Khách thể của tội phạm là những quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ và bị tội phạm xâm hại. Theo pháp luật hình sự Viêt Nam, những quan hệ xã hội được coi là khách thể bảo vệ của luật hình sự là những quan hệ xã hội được quy định tại Điều 8 của BLHS. Hành vi bị coi là tội phạm, theo luật Hình sự Việt Nam, là hành vi gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho một trong những quan hệ xã hội đã được xác định đó. Nhưng như vậy không có nghĩa hành vi gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho những quan hệ xã hội này trong mọi trường hợp đều bị coi là tội phạm mà chỉ trong những trường hợp nhất định – những trường hợp đã được cụ thể hóa qua những quy phạm pháp luật hình sự ở phần các tội phạm của BLHS. 

Hành vi Huỳnh giết chị Nga trong trường hợp này được quy định tại Điều 93 BLHS, thuộc các tội xâm phạm tính mạng của con người. Khách thể của nhóm tội này là một trong những khách thể quan trọng nhất được luật hình sự bảo vệ. Đó là quyền sống, quyền được tôn trọng và bảo vệ tính mạng.Huynh đã trực tiếp xâm hại quyền sống của chị Nga bằng cách tước đoạt một cách trái pháp luật mạng sống của nạn nhân.

Đối tượng tác động của tội phạm là bộ phận của khách thể của tội phạm, bị hành vi phạm tội tác động đến gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho những quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ, mà ta đã biết khách thể gồm có các bộ phận:

- Chủ thể của các quan hệ xã hội.

- Nội dung của các quan hệ xã hội: Là hoạt động của các chủ thể khi tham gia vào các quan hệ xã hội.

- Đối tượng của các quan hệ xã hội: Là các sự vật khác nhau của thế giới bên ngoài cũng như các lợi ích mà qua đó các quan hệ xã hội phát sinh và tồn tại.

Trong tình huống đề bài nêu chủ thể của quan hệ nhân thân là chị Nga đã bị hành vi giết người của Huynh tước đoạt mạng sống, như vậy chị Nga chính là đối tượng tác động của tội phạm. 

Hơn thế trong số những quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ có những quan hệ chỉ có thể gây thiệt hại khi có sự biến đổi tình trạng bình thường của con người. Quan hệ nhân thân là quan hệ xã hội thuộc loại này. Các tội phạm quy đinh trong Chương XII BLHS đều có đối tượng tác động là con người. Cụ thể ở trong trường hợp này là tại Điều 93 BLHS. 

3. Phát biểu sau đây về vụ án này là đúng hay sai? Tại sao? - Nếu toà án tuyên phạt 15 năm tù đối với Huynh thì có nghĩa là tội phạm mà Huynh thực hiện là tội phạm rất nghiêm trọng. (1 điểm)

Phát biểu “Nếu tòa án tuyên phạt 15 năm tù đối với Huynh thì có nghĩa là tội phạm mà Huynh thực hiện là tội phạm rất nghiêm trọng” là sai.

Điều 8 BLHS nêu rõ việc phân chia tội phạm thành tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi được quy định trong Bộ luật này. Việc nhận định tội phạm nào có tính chất và mức độ nguy hiểm hơn cho xã hội dựa vào mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội đó.

Căn cứ vào Điều 44 BLHS thì khi quyết định hình phạt, Toà án căn cứ vào quy định của Bộ luật hình sự, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự. Như vậy tính chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm chỉ là một trong các tiêu chí để quyết định hình phạt, vì vậy hình phạt đối với hành vi phạm tội không phải là căn cứ để xác định tội phạm thuộc loại gì.

Việc quyết định hình phạt đối với Huynh phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như nhân thân của Huynh, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Dù hành vi của Huynh là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, có mức hình phạt cao nhất là tử hình, nhưng có thể Tòa án chỉ quyết định phạt Huynh mười lăm năm tù, nằm trong mức “từ mười hai đến hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình” theo khoản 1 Điều 93. Đây là mức hình phạt cao nhất mà tội phạm rất nghiêm trọng phải nhận.

Giả thiết trường hợp của Huynh có một số tình tiết giảm nhẹ:

1, Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại và khắc phục hậu quả (điểm b, khoản 1, Điều 46).

2,Người phạm tội tự thú (điểm o, khoản 1, Điều 46)

3, Người phạm tội thành khẩn khai báo,ăn năn hối cải (điểm p, khoản 1, Điều 46)

Khi đó, áp dụng Điều 47 BLHS về quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của Bộ luật thì hình phạt mà Huynh phải nhận có thể nhẹ hơn mức thấp nhất của khung hình phạt được quy định là dưới mười hai năm. 

4. Giả sử Huynh là người có quốc tịch Trung Quốc và vụ án trên xảy ra tại Hải Phòng thì Huynh có phải chịu trách nhiệm hình sự theo luật hình sự Việt Nam hay không? Tại sao?

Khoản 2 Điều 5 BLHS nói về hiệu lực của BLHS đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam:

“2. Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao.”

Căn cứ vào khoản 2 Điều 5 BLHS thì sẽ có 2 trường hợp xảy ra với hành động phạm tội của Huynh:

a, Trường hợp 1: Nếu Huynh không thuộc các đối tượng được quy định tại khoản 2 Điều 5

Huynh là người mang quốc tịch Trung Quốc, phạm tội giết người ở Hải Phòng - thuộc lãnh thổ Việt Nam; mặt khác, Huynh không thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam kí kết hoặc tham gia hoặc theo điều ước quốc tế thì Huynh bị xử lí về hành vi giết người theo BLHS Việt Nam. Như vậy Huynh vẫn sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự bình thường như theo khoản 1 Điều 5 BLHS: "Bộ luật Hình sự được áp dụng đối với mọi hành vi phạm tội thực hiện trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam". Cụ thể theo như đã nêu ở phần 1 thì Huynh phạm tội đặc biệt nghiêm trọng và có thể phải chịu mức án cao nhất là tử hình với tội danh giết người vì động cơ đê hèn được quy định tại điểm q, khoản 1 Điều 93 BLHS. 

b, Trường hợp 2: Huynh thuộc các đối tượng được quy định tại khoản 2 Điều 5

Nếu Huynh thuộc đối tượng "được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam kí kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế", giả dụ Huynh là viên chức ngoại giao hoặc thành viên gia đình của viên chức ngoại giao… khi đó Huynh sẽ được miễn trừ xét xử hình sự và không phải chịu trách nhiệm hình sự tại Việt Nam.

Tuy nhiên không phải cứ thuộc đối tượng tại khoản 2 điều 5 BLDS là Huynh sẽ không phải chịu TNHS, nếu nước cử từ bỏ quyền miễn trừ đối với Huynh một cách rõ ràng, thì khi đó Huynh sẽ phải chịu TNHS một cách bình thường.

Trên đây là toàn bộ bài viết của nhóm, do kiến thức lí luận và thực tế còn hạn chế nên bài viết không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự chỉ bảo của các thầy cô để bài viết của nhómem được hoàn thiện hơn. Chúng em xin chân thành cảm ơn!

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Giáo trình luật hình sự Việt Nam 1, Đại học Luật Hà Nội, NXB CAND, 2013.

- Bộ luật Hình sự Việt Nam 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009.

- Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự 1999 phần các tội phạm, tập 1, Đinh Văn Quế, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 2001.