Nguyên tắc bình đẳng trong lễ tân ngoại giao
Sứ mệnh cao cả của Ngoại giao văn hóa là làm cho các dân tộc hiểu biết và chấp nhận văn hóa của nhau, từ đó xích lại gần nhau hơn, xây dựng một nền hòa bình thế giới vững chắc, lâu dài và quan hệ hữu nghị hợp tác cùng phát triển giữa các dân tộc.Đặc biệt, sự bình đẳng trong lễ tân ngoại giao góp phần thể hiện công bằng trong việc đối xử giữa các quốc gia với nhau mà không phụ thuộc vào nền tảng kinh tế, chính trị, văn hóa,… của từng nước. Nghiên cứu về nguyên tắc bình đẳng trong lễ tân ngoại giao, nhóm 11 xin đưa ra một số vấn đề lý luận và ví dụ thực tiễn như sau:
Giải quyết vấn đề
Nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền là một trong 7 nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế có tính chất juscogen và đặt nền tảng cho nguyên tắc bình đẳng không đối xử của LTNG, đã được ghi nhận chính thức tại Điều 2 Hiến chương Liên Hợp Quốc và tại Công ước Viên năm 1961 về quan hệ ngoại giao. Nội dung của nguyên tắc này là sự đối xử bình đẳng không phân biệt khi có sự chênh lệch về độ lớn lãnh thổ, chế độ chính trị, khả năng kinh tế,… giữa các nước trong khi tham gia các quan hệ quốc tế. Các nước có thể tự do tham gia vào các mối quan hệ quốc tế cũng như những vấn đề có liên quan đến quyền và lợi ích của quốc gia mình dựa trên ý chí chủ quan của chính mình mà không thể bị ép buộc bởi bất cứ một nước nào khác. Đây là nguyên tắc được ghi rõ trong Hiến chương liên hợp quốc và công ước viên năm 1961 về quan hệ ngoại giao.
Bình đẳng giữa các quốc gia có nghĩa là đối xử bình đằng, không phân biệt nước nhỏ, nước lớn, nước mạnh, nước yếu, nước giàu nước nghèo. Các quốc gia có quyền tham gia vào quan hệ quốc tế hay những vấn đề có liên quan đến quyền và lợi ích của quốc gia mình.
Pháp luật Việt Nam quy định cách thể hiện nguyên tắc này trong LTNG tại các văn bản pháp luật như Nghị định số 82/2001/NĐ-CP về nghi lễ nhà nước và đón tiếp khách nước ngoài, Thông tư số 01/2010/TT-BNG Hướng dẫn sử dụng biểu tượng quốc gia và nghi thức nhà nước tổ chức một số hoạt động đối ngoại tại cơ quan đại diện nước CHXHCN Việt Nam ở nước ngoài,…
Hình thức thể hiện của nguyên tắc
Trong Lễ ngoại giao, bình đẳng giữa các quốc gia là nguyên tắc rất quan trọng, cần được thực hiện thể hiện ở những vấn đề sau:
Treo cờ: Khi treo cờ của các quốc gia khác nhau phải chú ý đến nguyên tắc bình đẳng, các lá cờ phải có kích cỡ bằng nhau, độ cao treo cờ cũng phải như nhau; giữa các quốc gia không được treo cờ to, cờ nhỏ, cái treo thấp, cái treo cao. . Khi treo nhiều lá cờ cùng lúc thì chúng đều được sắp xếp dựa theo bảng chữ cái tiếng Anh (hoặc tiếng nước bản địa). Ví dụ: ở ASEAN, lá cờ của tổ chức được bố trí ở cuối hàng, các lá cờ của các quốc gia thành viên được sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái, bắt đầu bằng cờ của Brunei – Campuchia – Indonexia – Lào – Malaysia – Myanma – Philippin – Singapore – Thái Lan – Việt Nam.
Trong các nghi lễ ngoại giao phải thực hiện sự bình đẳng; sắp xếp ngôi thứ phải dựa trên nguyên tắc bình đẳng, các quốc gia đều bình đẳng vè chủ quyền, không được xếp nước lớn đứng trên, nước nhỏ đứng dưới, phải xếp ngang hàng nhau giữa các đại diện quốc gia. Trong thực tế, nguyên tắc này được áp dụng rất khác nhau. Chẳng hạn, chỗ ngồi tại Liên Hợp Quốc được sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái tiếng anh với việc xác định chữ cái đầu tiên bằng việc rút thăm. Trong khi đó, các lá cờ của các nước thành viên được treo tại trụ sở Liên Hợp Quốc tại New York theo thứ tự chữ cái của tiếng Anh, bắt đầu bằng Afganistan. Tại các phiên họp của hội đồng Bộ Trưởng của liên minh châu Âu, chỗ ngồi được xác định căn cứ vào ngày họ nhậm chứ; tại Đại Hội đồng căn cứ vào tuổi …
Tại các bữa tiệc ngoại giao; sắp xếp chỗ ngồi cho các đoàn đại biểu phải dựa trên nguyên tắc bình đẳng, việc xếp chỗ cho các trưởng đoàn, xếp cờ phỉ thể hiện nguyên tắc bình đẳng.
Vị trí của nguyên tắc trong quan hệ lễ tân ngoại giao
Nguyên tắc này có vị trí vô cùng quan trọng trong lễ tân ngoại giao, bởi lẽ nó ghi nhận sự công bằng trong việc đối xử giữa các quốc gia với nhau mà không phụ thuộc vào nền tảng kinh tế, chính trị, văn hóa,… của từng nước. Trong các hoạt động đối ngoại, tất cả các quốc gia đều là những thực thể độc lập, có chủ quyền và bình đẳng với nhau về mặt pháp lý chứ không phân biệt địa vị trên dưới, mạnh yếu giữa các quốc gia. Điều này cũng dế hiểu, bởi lẽ tất cả những yếu tố dùng để phân chia địa vị giữa các quốc gia như chế độ chính trị, tiềm lực kinh tế, khả năng quốc phòng,… đều không phải là những yếu tố bất biến mà có thể thay đổi theo thời gian. Nếu như có sự phân biệt đối xử giữa các nước dựa trên những yếu tố này thì khi chúng thay đổi, quy tắc đối xử đối với nước đó cũng sẽ phải thay đổi theo. Hơn nữa, nó có thể gây nên những sự rạn nứt trong quan hệ giữa các nước khi sự đối xử của một nước với các nước khác nhau lại khác nhau, có thể gây ảnh hưởng tới tình hình thế giới nói chung. Chính vì vậy, việc tuân thủ nguyên tắc này là vô cùng quan trọng và phải được thực hiện một cách nghiêm túc, đầy đủ bởi các quốc gia.
Tình huống thực tiễn
Chủ tịch Hồ Cẩm Đào gặp gỡ Tổng thống Barack Obama bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20 tại Seoul, Hàn Quốc ngày 11/11/2010.
Nhìn hình ảnh này nhiều bạn sẽ cho rằng đây là bức ảnh chụp lại khoảng khắc gặp nhau giữa hai nhà lãnh đạo cấp cao Mỹ - Trung quốc. Tuy nhiên, bức ảnh này còn thể hiện cách ứng xử bình đẳng giữa các nước trong quan hệ ngoại giao giữa các nước. Điều này thể hiện ở những điểm sau:
● Về vị trí của nguyên thủ quốc gia
Trong lễ tân nhà nước, việc sắp xếp chỗ ngồi rất quan trọng. Thực chất, điều cốt yếu nằm trong vấn đề ngôi thứ. Những khó khăn trong việc sắp xếp ngôi thứ thường phát sinh khi có các cuộc gặp gỡ của các nhân vật cao cấp và của các nhà ngoại giao. Để tránh những sai lầm trong vấn đề bố trí vị trí danh dự thì điều đầu tiên ta phải cần biết ngôi thứ của những người tham gia hoạt động đó. Trong đối thoại nói chung, ngoại giao nói riêng, ngôi thứ là vấn đề không đơn giản, thậm chí khá phức tạp. Muốn xếp chỗ đúng thì cần biết rõ ngôi thứ của những người được mời.
Tổng thống Barack Obama là người đứng đầu Nhà Trắng đại diện cho Hoa Kỳ. Chủ tịch Hồ Cẩm Đào đại diện cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Việc gặp gỡ giữa hai nhà lãnh đạo là sự gặp gỡ đại diện cho hai quốc gia chính vì vậy Tổng thống Hoa Kỳ và Chủ tịch Hồ Cẩm Đào ngồi ngang hàng đối thoại với nhau thể hiện sự bình đẳng với nhau về chủ quyền.
● Về quốc kỳ
- Quốc kỳ là biểu trưng của một quốc gia, một dân tộc, một cộng đồng. Quốc kỳ là biểu trưng của chủ quyền hay sự tự trị đã được thừa nhận. Quốc kỳ của bất cứ một quốc gia nào đều mang một thông điệp, một ý nghĩa nhất định. Cũng do tính chất biểu trưng đó mà trong quan hệ quốc tế khi sử dụng quốc kỳ phải hết sức chú ý sao cho hợp qui cách để tránh những rắc rối. Việc treo đúng quốc kỳ của Mỹ - Trung Quốc cũng thể hiện sự tôn trọng, bình đẳng giữa hai quốc gia.
- Qui cách treo cờ: Ta có thể nhận thấy rõ cờ Mỹ - Trung Quốc cùng kích cỡ, tỷ lệ, và mầu sắc. Cả hai lá cờ đều cùng một cỡ và treo bằng nhau, cờ mỗi nước được treo trên một cột cờ, không xảy ra trường hợp treo cờ hai nước trên cùng một cột cờ, cờ nọ trên cờ kia. Và cờ được xếp xen kẽ không có cờ nước nào được treo nhiều hơn hay cờ của hai nước treo thành hai bên tạo sự tách biệt.
Đối với Việt Nam, trong lễ tân ngoại giao, những nghi thức tiếp đón các phái đoàn nước ngoài dù là nhỏ nhất cũng phải được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo được sự bình đẳng. Dù là những nước có nền kinh tế kém phát trển hơn Việt nam (như Lào, Campuchia,…) hay là những nước có nền kinh tế cao hơn Việt Nam (như Bỉ) đến thăm nước ta đều được tiếp đón với nghi thức đúng theo quy định của pháp luật mà không hề có sự phân biệt đối xử nào khác.
Ngày 11/03/2012, nước ta đã đón tiếp phái đoàn kinh tế của Bỉ do Thái tử Philippe dẫn đầu sang thăm chính thức Việt Nam. Nghi thức tiếp đón được diễn ra lại phủ Chủ tịch như sau: Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và phu nhân đón thái tử Bỉ và phu nhân tại bãi đỗ xe có hai hàng tiêu binh danh dự đứng trước thềm. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang tặng hoa Thái tử Philippe và phu nhân. Sau đó, chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Thái tử Philippe sẽ đứng trên bục danh dự. Tiếp đến là Quân nhạc cử quốc thiều hai nước Việt Nam và Bỉ, quốc thiều nước Bỉ trước Việt Nam sau. Sau đó Đội trưởng đội danh dự chào, báo cáo và mời Thái tử Philippe đi duyệt đội danh dự quân đội nhân dân Việt Nam. Tiếp đến Chủ tịch nước Trương Tấn Sang giới thiệu với Thái Tử Bỉ về các quan chức của Việt Nam tham gia buổi tiếp đón. Thái tử Bỉ cũng giới thiệu về các thành viên trong đoàn của mình với Chủ tịch nước Việt Nam. Cuối cùng Chủ tịch nước và phu nhân cùng với Thái tử philippe và phu nhân chụp ảnh kỷ niệm, sau đó Chủ tịch nước và phu nhân sẽ tiếp đón đoàn khách Bỉ tại phòng khách. Về việc trang trí và treo cờ: có treo cờ hai nước tại sân bay, nơi tiếp đón, nơi ở và cả trên xe của trưởng đoàn. Cờ có kích cỡ bằng nhau, độ cao khi treo cờ cũng bằng nhau. Thảm đỏ đước trải từ chân cầu thang máy bay đến nơi đỗ xe của trưởng đoàn. Như vậy với chuyến viếng thăm của Thái tử Bỉ, Việt Nam đã tổ chức tiếp đón long trọng và không hề có sự phân biệt đối xử mà hoàn toàn dựa trên nguyên tắc bình đẳng theo đúng trình tự quy định tại Nghị định 82. Mặc dù so về tình hình kinh tế thì Bỉ có điều kiện kinh tế phát triển mạnh hơn Việt Nam rất nhiều. Bỉ là một quốc gia có nền công nghiệp hóa tiên tiến tỉ trọng nông nghiệp chỉ chiếm 1,4% GDP nhưng không vì vậy mà Việt Nam tiếp đón phái đoàn của Bỉ với nghi thức đặc biệt hơn so với phái đoàn của các nước khác để thu hút đầu tư hay vì lợi ích nào đó khác. Việc treo cờ của 2 nước ngang bằng nhau đã thể hiện đầy đủ vị thế ngang nhau của 2 nước trong hoạt động ngoại giao cũng như thái độ tôn trọng mà Việt Nam dành cho Bỉ cũng giống như dành cho các quốc gia khác.
Một ví dụ khác thể hiện nguyên tắc bình đẳng trong lễ tân ngoại giao của nhà nước Việt Nam ta là khi đón tiếp quốc vương Campuchia Sihamoni bắt đầu chuyến thăm hữu nghị chính thức tại Việt Nam từ ngày 16/3,đến ngày 18/3. Nước ta đã tiếp đón phái đoàn Campuchia rất nồng nhiệt, chu đáo không kém phần long trọng với các nước khác, tuân thủ nguyên tắc bình đẳng không phân biệt đối xử giữa các nước trong lễ tân ngoại giao một cách nghiêm túc nhất như: các đoàn đại biểu được sắp xếp chỗ ngồi một cách tương xứng bằng nhau, trưởng đoàn của hai bên là quốc vương Campuchia Sihamoni và thủ tướng Phan Văn Khải được sắp xếp ngồi ở vị trí cao nhất và ngang bằng nhau; bàn đàm phán được chọn là bàn hình chữ nhật, ở phía dưới nền nhà được phủ một tấm thảm màu xanh; đằng sau 2 trưởng đoàn là 2 lá cờ lớn đại diện cho 2 nước được treo ngang bằng nhau, người phiên dịch được sắp xếp ở phía bên trái trưởng đoàn, trước mặt mỗi thành viên đoàn đàm phán có một xấp giấy trắng và một cây bút để ghi chép.
Như vậy, đối với nghi thức tiếp đón các đoàn nước ngoài viếng thăm Việt Nam thì Việt Nam chỉ căn cứ vào mục đích của cuộc viếng thăm và các thành phần trong đoàn viếng thăm để lựa chọn nghi thức tiếp đón cho phù hợp chứ hoàn toàn không dựa trên nền tảng kinh tế, chính trị… của quốc gia đó. Điều đó thể hiện được thái độ bình đẳng trong các quan hệ ngoại giao không phân biệt đối xử giữa các quốc gia của Việt Nam.
Kết thúc vấn đề
Nguyên tắc bình đẳng giữa các quốc gia trong quan hệ ngoại giao có vị trí quan trọng như đã nói ở trên, chính vì vậy, các quốc gia trong giao tiếp đối ngoại cũng như các hoạt động đối ngoại của mình phải hết sức lưu ý để đảm bảo sự bình đẳng giữa các quốc gia, bởi những hành động, xử sự không đúng đắn sẽ được suy diễn là vi phạm nguyên tắc này.
Danh mục tài liệu tham khảo
Hiến chương Liên Hợp Quốc;
Công ước Viên năm 1961 về quan hệ ngoại giao;
Nghị định số 82/2001/NĐ-CP về nghi lễ nhà nước và đón tiếp khách nước ngoài;
Chuyên đề Ngôi thứ ngoại giao, Hoàng Trọng Nhu, nguyên vụ trưởng vụ lễ tân, Bộ ngoại giao, 2009;
Tập bài giảng môn Lễ tân ngoại giao, khoa Pháp luật quốc tế, bộ môn công pháp quốc tế, 2012;
http://ngoaivuhagiang.gov.vn/home/nc58/tintuc-1839/Nghiep-vu-le-tan-ngoai-giao.html;
No comments:
Post a Comment