Thực trạng của việc vi phạm pháp luật trong việc hỏi cung bị can và các giải pháp hoàn thiện

Bài tập học kỳ Khoa học điều tra tội phạm có đáp án.

A.MỞ ĐẦU

Cùng với công cuộc cải cách kinh tế và cải cách hành chính, Đảng và Nhà nước ta đang chủ trương đẩy mạnh cải cách tư pháp và coi đây là nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.Về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp, trong đó có giai đoạn điều tra. Đây là gia đoạn ban đầu với mục đích chính là thu thập chứng cứ, chứng minh hành vi tội phạm. Hỏi cung bị can là một trong những biện pháp điều tra chính nhằm mục đích thu thập chứng cứ từ lời khai của bị can. Do vậy, nếu hoạt động hỏi cung bị can đạt hiệu quả cao sẽ góp phần thúc đẩy hoạt động điều tra nói riêng và quá trình giải quyết vụ án được nhanh chóng, thuận lợi. Tuy nhiên trên thực tế vẫn còn xảy ra nhiều hiện tượng vi phạm pháp luật trong hoạt động hỏi cung đối với bị can gây oan sai. Đó cũng là lí do em chọn đề tài : “Thực trạng của việc vi phạm pháp luật trong việc hỏi cung bị can và các giải pháp hoàn thiện” cho bài học kì của mình.

B.NỘI DUNG

I. Khái niệmchung về vi phạm pháp luật trong hỏi cung bị can

1. Hỏi cung bị can

1.1. Khái niệm

Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, một người sẽ trở thành bị can khi bị CQĐT có đủ căn cứ xác định họ đã thực hiện tội phạm và ra quyết định khởi tố bị can. Điều 49 Bộ luật tố tụng hình sự quy định: “Bị can là người đã bị khởi tố về hình sự”. Đó là những người có hành vi vi phạm pháp luật hình sự, xấm hại đến khách thể được pháp luật hình sự bảo vệ, bị CQĐT hoặc Viện kiểm sát khởi tố và áp dụng các biện pháp ngăn chặn cần thiết để tiến hành điều tra.

Hoạt động điều tra được tiến hành đầu tiên bằng biện pháp hỏi cung bị can-đó là biện pháp điều tra công khai trực diện với bị can nhằm làm rõ sự thật của toàn bộ vụ án và được khoa học điều tra tội phạm đánh giá là biện pháp tố tụng quan trọng nhất của hoạt động điều tra. Đồng thời, xuất phát từ bản chất cũng như mục đích của hoạt động hoi cung bị can mà hỏi cung bị can được hiểu là “biện pháp điều tra được tiến hành nhằm thu thập lời khai của bị can về các tình tiết có liên quan đến vụ án, phục vụ công tác điều tra và xử lí đối với vụ án đó”. Biện pháp điều tra này được khắc họa bởi ba tính chất sau: tính phổ biến, tính phức tạp cao và tính hiệu quả.

Trong từ điển luật học, hỏi cung bị can được hiểu là hoạt động tố tụng do điều tra viên tiến hành khi có quyết định khởi tố bị can để lấy lời khai của người này về các tình tiết của hành vi phạm tội.

Theo giáo trình Luật tố tụng hình sự do tác giả Hoàng Thị Minh Sơn chủ biên có viết: “hỏi cung bị can là hoạt động điều tra nhằm thu thập chứng cứ từ lời khai của bị can” [11, tr.295].

Theo quan điểm của tác giải Trương Công Am, thì hỏi cung bị can là hoạt động điều tra hình sự, do điều tra viên tiến hành bằng cách tác động trực tiếp vào tâm lí bị can nhằm mục đích thu được lời khai trung thực, đúng đắn và đầy đủ về hành vi của bị can và đồng bọn cũng như những tin tức cần thiết khác góp phần làm sang tỏ sự thật của vụ án.

Thực chất của hỏi cung bị can chính là cuộc đấu tranh về ý chí và lí trí giữa điều tra viên và bị can. Do đó để hoạt động này đạt hiệu quả cao, đòi hỏi điều tra viên phải có trình độ văn hóa pháp luật, nghiệp vụ cao, có kiến thức sâu rộng về tâm lí, xã hội, có kinh nghiệm dày dặn trong công tác hỏi cung và luô xác định rõ mục đích, nhiệm vụ của cuộc hỏi cung, những biện pháp phương tiện, phương pháp cần sử dụng để đạt được mục đích đề ra. Đặc biệt trong những vụ án phức tạp, có nhiều bị can hoặc bị can có thái độ ngoan cố, khai báo gian dối hoặc từ chối khai báo thì việc chuẩn bị chu đáo cho một cuộc hỏi cung bị can là yêu cầu cần thiết và không thể thiếu.

Như vậy, hỏi cung bị can là quá trình giao tiếp đặc biệt, ở đó diễn ra sự tương tác giữa điều tra viên và bị can, mà hai chủ thể tâm lí này có vị trí và quyền lợi trái ngược nhau. Tuy nhiên, với trọng trách chứng minh tội phạm của mình điều tra viên có ưu thế chủ động sử dụng các phương pháp tác động tâm lí để bị can có sự nhận thức đúng đắn, từ đó có những lời khai trung thực, chính xác.

1.2. Nguyên tắc hỏi cung bị can

Để thực hiện tốt nhiệm vụ của hoạt động hỏi cung bị can, đòi hỏi chủ thể tiến hành phải tuân thủ những nguyên tắc nhất định. Nguyên tắc của hoạt động hỏi cung bị can là những quy định chung của pháp luật cần phải thực hiện một cách triệt để để đảm bảo tính khách quan, toàn diện, đầy đủ của hoạt động hỏi cung.

Hoạt động hỏi cung phải tuân theo các nguyên tắc quy định tại chương II-những nguyên tắc cơ bản của Bộ luật TTHS, ngoài ra còn phải tuân theo Điều 5 (nguyên tắc hoạt động điều tra) của Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự ngày 20/08/2004:

Thứ nhất, hoạt động hỏi cung phải tôn trọng sự thật, tiến hành một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ:

- Khách quan: hoạt động xem xét, đánh giá sự vật hiện tượng phải căn cứ vào sự thực vốn có của sự vật hiện tượng đó, phải có nhận định trung thực, tránh định kiến chủ quan khi nhìn nhận chúng. Khi tiến hành hỏi cung, Điều tra viên cần có thái đội khách quan khi nhìn nhận tội phạm, người phạm tội hoặc khía cạnh khác của vụ án. Thái độ khách quan cần phải được thể hiện ngay trong tư tưởng phương pháp cộng tác, trong việc phát hiện, thu thập, đánh giá chứng cứ…

- Toàn diện: nguyên tắc này được thể hiện trong nội dung thực hiện và áp dụng chính xác các điều luật của Bộ luật TTHS, BLHS, các chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước. Trong hỏi cung bị can cần thu thập đánh giá cả những chứng cứ buộc tội lẫn gỡ tội, các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ TNHS của bị can, nhân thân của họ, nguyên nhân, điều kiện phạm tội để từ đó không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.

- Đầy đủ: nguyên tắc này đòi hỏi sự tuân thủ và chấp hành nghiêm chỉnh các nguyên tắc và các quy định cụ thể của Bộ luật TTHS nhằm làm sang tỏ mọi tình tiết có ý nghĩa đối với vụ án, bởi lẽ trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về cơ quan tiến hành tố tụng

Công dân có quyền được bảo vệ tính mạng, sức khỏe, mọi hành vi xâm phạm một cách trái phép sẽ bị xử lí theo pháp luật. Trong việc hỏi cung bị can, nghiêm cấm việc áp dụng những biện pháp thu thập lời khai của bị can trái pháp luật như:

+ Mớm cung: là lối hỏi cung trong đó người hỏi cung bằng cách này hay cách khác để lộ cho bị can biết nội dung sự việc cần hỏi để bịc an khai theo, trong khi đó những sự việc đó chỉ là suy luận, phán đoán chủ quan của cán bộ hỏi cung chứ chưa có căn cứ khẳng định chính xác.

+ Bức cung: hành vi cán bộ hỏi cung đã sử dụng những thủ đoạn khác nhau như đe dọa khống chế, thúc ép hoặc dung lời lẽ ngụy biện để cưỡng ép bị can phải khai sai những điều mà họ biết. Cán bộ hỏi cung vi phạm thì tùy theo mức độ nặng nhẹ mà bị xử lí theo Điều 299 BLHS năm 1999.

+ Dụ cung: là lối hỏi cung bằng lời lẽ hoặc hành động nhẹ nhàng, khôn khéo để dụ dỗ, lừa phỉnh hứa hẹn vô nguyên tắc để mua chuộc bị can theo ý chủ quan của cán bộ hỏi cung.

+ Dùng nhục hình: làm bị can đau đớn về thể xác bằng cách đánh đập, tra tấn bị can, không cho ăn uống, bắt bị can đứng phơi nắng, cùm xích chân tay bị can….hoặc tác động vào tâm lí làm cho bị can không thể chịu nổi mà phải khai nhận hoặc khai báo theo ý chủ quan của cán bộ hỏi cung. Người có thẩm quyền mà dung nhục hình trong hỏi cung thì phải chịu trách nhiệm theo điều 298 BLHS.

Thứ hai, thận trọng, coi trọng chứng cứ, không dễ tin lời cung, lời khai của bị can phải được thẩm tra, xác minh đảm bảo chính xác, rõ rang.

Nội dung của nguyên tắc này là phải làm thế nào để những hành vi phạm tội hoặc liên quan đến tội phạm của bị can phải được phản ánh đầy đủ chính xác trong lời cung của họ đồng thời phải phân tích, đánh giá nội dung lời khai một cách khách quan, có cơ sở để chứng minh lời khai của bị can là đúng.

Lời khai của bị can giúp xác định được một phần hoặc toàn bộ sự thật khách quan của vụ án, âm mưu, thủ đoạn, phương thức hoạt động của tội phạm, cách thức tổ chức đồng phạm của tội phạm, mọi lời khai của bị can phải được kiểm tra xác minh kĩ lưỡng. Theo khoản 2 Điều 72 Bọ luật TTHS thì lời nhận tội của bị can chỉ có thể được coi là chứng cứ nếu phù hợp với các chứng cứ khác của vụ án. Điều tra viên phải có trách nhiệm kiểm tra thu thập, củng cố chứng cứ để đấu tranh với các bị can, lời khai của bị can chỉ được coi là chứng cứ khi nó phù hợp với các căn cứ khác đã thu thập được, Điều tra viên phải xem xét, đánh giá kĩ lưỡng có so sánh, không được xem xét phiến diện, như vậy sẽ rơi vào tình trạng nhận thức một chiều. Trong nhiều vụ án, bị can thường khai đổ vấy cho người khác do vậy dễ bị làm oan người vô tội mà bỏ lọt tội phạm.

Nguyên tắc này yêu cầu Điều tra viên phải có những phương pháp khoa học có nội dung yêu cầu, kế hoạch thẩm tra, xác minh cụ thể, có sự phối hợp giữa các đơn vị các lực lượng nghiệp vụ, tuyệt đối không định kiến, không được có thái độ làm việc đại khá, vô trách nhiệm trong việc thẩm tra lời khai của bị can.

Điều tra viên có thể xác minh lời khai của bị can bằng nhiều cách, thông thường sự đánh giá sơ bộ về lời khai căn cứ vào trình độ hiểu biết sẵn có của cán bộ hỏi cung, quan trọng nhất là kiến thức về tội phạm. Kết hợp các biện pháp và chiến thuật hỏi cung, tác động tâm lí là một biện pháp rất quan trọng để thuyết phục bị can thành khẩn khai báo, có thể dung các phương pháp thuyết phục, ám thị gián tiếp, tác động tình cảm….Điều tra viên khi sử dụng các biện pháp này cần phải có kiến thức vững vàng về các vẫn đề đó, tránh rơi vào tình trạng dụ cung, mớm cung.

Trên đây là những nguyên tắc quan trọng trong hoạt động hỏi cung bị can, những chủ thể có thẩm quyền, đặc biệt là Điều tra viên phải nắm vững các nguyên tắc này và vận dụng sang tạp chúng để có được hiệu quả cao nhất trong quá trình hỏi cung.

2. Vi phạm pháp luật trong hỏi cung bị can

Vi phạm pháp luật là hành vi của những người không làm đúng những quy định trong các quy phạm pháp luật, gây tổn hại cho xã hội. Vi phạm pháp luật là cơ sở nảy sinh trách nhiệm pháp lí.Vi phạm pháp luật trong hỏi cung bị can là hành vi vi phạm trong thu thập lời khai của bị can về các tình tiết có liên quan đến vụ án, ảnh hưởng xấu tới công tác điều tra và xử lí đối với vụ án đó.

Vi phạm pháp luật trong hỏi cung bị can cũng chính là vi phạm những nhiệm vụ, nguyên tắc cũng như chiến thuật hỏi cung bị can.

II. Thực trạng của việc vi phạm pháp luật trong việc hỏi cung bị can

1. Thực trạng vi phạm nguyên tắc nghiêm chỉnh tuân theo pháp luật trong hỏi cung bị can

1.1. Vi phạm về trình tự tiến hành hỏi cung bị can

Bộ luật TTHS và Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự quy định cho Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân chỉ được tiến hành một số hoạt động điều tra như khởi tố bị can, lấy lời khai, thu giữ, bảo quản tài liệu, vật chứng, trưng cầu giám định, kết thúc điều tra. Tuy nhiên, trên thực tế mà nói để tiến hành điều tra toàn bộ vụ án sau đó hoàn thành hồ sơ chuyển cho Viện kiểm sát thì việc sử dụng các biện pháp trên không đủ để hoàn thành hồ sơ được mà cần phải áp dụng các biện pháp khác như hỏi cung bị can vì đây là một biện pháp cực kì quan trọng để cơ quan Hải quan tiến hành thu thập chứng cứ và tiến hành làm rõ vụ án.

Bên cạnh đó, còn có trường hợp do định kiến có ấn tượng xấu với bị can, nhận thức của người tiến hành tố tụng mang tính chủ quan, cho rằng bị can là người đã bị khởi tố về hình sự thì đương nhiên là có tội nên hỏi cung chỉ chú trọng vào việc khai thác làm căn cứ buộc tội, ép bị can phải nhận tội, thậm chí có trường hợp còn không tiến hành hỏi cung bị can mà lại lấy kết quả của những biên bản hỏi cung trước. 

Ví dụ: xét xử vụ án tham ô của Đặng Nam Trung – nguyên giám đốc Công ty IDC. Vụ án đã được khởi tố cách đây nhiều năm nhưng vẫn luẩn quẩn trong vòng điều tra bổ sung, cơ quan điều tra mới ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Tuy nhiên, trong thời gian ra quyết định ấy, cơ quan điều tra không hề tiến hành điều tra, hỏi cung bị can mà sử dụng lại toàn bộ những bản cung trước đó để làm chứng cứ buộc tội Đặng Nam Trung. Bị cáo Trung bị truy tố với khung hình phạt cao nhất là chung thân, tử hình nhưng các luật sư không có mặt khi hỏi cung bị can.

Qua đó, có thể nhận thấy thực tế vụ án đã có sự vi phạm trình tự tiến hành cũng như thủ tục của hỏi cung trong khi điều tra vụ án, bị can đã bị truy tố với khung phạt cao nhất là tử hình thì luật sư của họ bắt buộc phải có mặt khi tiến hành hỏi cung nhưng trong quá trình hỏi cung bị can lại không có mặt của luật sư. Cơ quan điều tra không còn tiến hành điều tra hỏi cung bị can mà lại sử dụng kết quả của những lần hỏi trước để làm chứng cứ cho vụ án. Như vậy, một việc làm trên làm vi phạm quy định của Bộ luật TTHS một cách nghiêm trọng.

1.2. Việc lập biên bản hỏi cung bị can

Biên bản hỏi cung là một nguồn chứng cứ quan trọng trong quá trình chứng minh (theo Điều 64 khoản 2), song nhiều biên bản hỏi cung ghi không đầy đủ những nội dung theo mẫu quy định, có nội dung ghi trong biên bản hỏi cung bị tẩy xóa, thiếu chữ kí xác nhận của bị can, có biên bản hỏi cung, bị can chỉ kí ở trang cuối, các trang khác lại không kí do vậy biên bản hỏi cung không đảm bảo tính pháp lí, không đảm bảo đầy đủ các thuộc tính của chứng cứ như tính khách quan,tính có liên quan và tính hợp pháp.

1.3. Không đảo đảm và tôn trọng các quyền hạn tố tụng của bị can

Một số trường hợp khi lập biên bản hỏi cung bị can, người tiến hành tố tụng đã không giải thích hoặc giải thích không đầy đủ quyền và nghĩa vụ cho bị can, để bị can tiếp xúc với nhau dẫn đến tình trạng bị can không xác định đúng đắn trách nhiệm phải khai báo với Cơ quan tiến hành tố tụng, các bị can thông cung với nhau, che dấu hành vi phạm tội của nhau hoặc đổ vấy cho nhau.

1.4. Áp dụng những biện pháp thu thập lời khai trái pháp luật

Trong quá trình tiến hành hỏi cung, cán bộ điều tra sử dụng những biện pháp thu thập lời khai một cách trái pháp luật, tác động vào tâm lí, sức khỏe và thể chất của bị can như một số ví dụ sau:

- Trở lại với việc tố cáo của ông Nguyễn Thanh Chấn: Theo ông Chấn, ông không chỉ bị những phạm nhân trong trại giam “tra tấn” mà cả khi lấy lời khai của ông, nhiều điều tra viên đã ép cung ghi lời khai, đọc cho ông viết đơn tự thú. Ông Chấn khẳng định, nhiều đêm ông không được ngủ vì điều tra viên bắt ông phải thức để tập diễn lại hành động giết người. Cán bộ điều tra bảo một phạm nhân khác giả làm nạn nhân, bắt ông dung thìa để làm hung khí, tập đâm rồi tập bế nạn nhân theo các tư thế. Công việc diễn ra trong nhiều đêm liền cho đến khi ông làm thuân thục mới thôi.Vài ngày sau, ông Chấn được đưa tới nhà dân gần đó để quay thực nghiệm hiện trường.

Câu chuyện về ông Nguyễn Thanh Chấn chưa lắng xuống thì cũng ngay ở Bắc Giang, dư luận lại nhận được thông tin về một trường hợp khác là ông Hàn Đức Long (SN 1959, trú tại xã Phúc Sơn, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang), kêu oan khi cho rằng mình bị cơ quan công an ép cung, bức cung…phải nhận tội. Dẫn lời từ luật sư của ông Long đều khai bị can bộ điều tra đánh đập, ép cung và tưởng sẽ chết trong khi điều tra, nên phải khai nhận theo những nội dung do cán bộ điều tra đọc cho viết.

- Xét xử vụ Dương Chí Dũng: Các bị cáo tố bị ép cung, tra tấn: Ngay sau khi Hội đồng xét xử tuyên bố kết thúc phần tranh luận, các bị cáo được nêu quan điểm riêng của mình sau hơn 2 ngày xét xử. Đặc biệt, các bị cáo đồng loạt “tố” bị điều tra viên ép cung…

Khoảng 11h30 ngày 14/12, Hội đồng xét xử kết thúc phần tranh luận.Ngay sau đó, các bị cáo đều đồng loạt bày tỏ ý kiến của mình sau hơn 2 ngày xét xử.Trong vụ án này:

+ Bị cáo Huỳnh Hữu Đức và Lê Ngọc Triện được trình bày thì cả hai bị cáo đều bất ngờ “tố” cơ quan điều tra ép cung. Cả hai bị cáo đều khai rành rọt các lần lấy cung. Bị cáo Triển cho biết: “Bị cáo phải làm việc trong trạng thái ốm đau và bị điều tra viên lừa viết sẵn lời khai rồi ép ký vào lời khai viết sẵn.

+ Bị cáo Lê Văn Lừng trình bày, trong lời khai tôi vẫn khẳng định đó không phải là tàu biển. Lúc đó một cán bộ điều tra tên Đặng bắt tôi phải nhận đó là tàu biển và nói “sao ông cứ phải khăng khăng đó là ụ nổi”. 3 ngày sau tôi bị đưa lên trại tạm giam lấy lời khai.Tại đây có 5 người lấy lời khai đã đánh tôi và ép tôi phải nhận đó là tàu biển. Do bị đánh đau quá nên tôi phải nhận là tàu biển. Ngày 30/10/2013, một điều tra viên nói với tôi rằng, cứ viết lại bản khai tường trình và ký vào bản lấy cung đã viết sẵn.Nếu ký thì cho tại ngoại.Sau 3 cán bộ hải quan “tố” bị éo cung, bị cáo Mai Văn Phúc khẳng định, tôi cùng là người bị giam giữ. Tôi xác nhận lời khai bị ép cung là đúng.

Trên đây, chỉ là một số trường hợp điển hình để chứng minh cho sự vi phạm nguyên tắc hỏi cung bị can trong quá trình điều tra vụ án. Trong quá trình hỏi cung Điều tra viên đều dung các biện pháp lấy cung một cách trái pháp luật như mớm cung, bắt khai không đúng sự thật, nhục hình, ép cung.

2. Vi phạm nguyên tắc thận trọng khách quan

Để thực hiện tốt nguyên tắc thận trọng khách quan trong hoạt động hỏi cung bị can, các điều tra viên cần quán triệt các vấn đề như: phải có thái độ khách quan, không được áp dụng những biện pháp trái pháp luật để thu thập lời khai của bị can, áp dụng các biện pháp phù hợp để kiểm tra, xác minh lời khai của bị can trước khi sử dụng…. Tuy nhiên, trên thực tế nguyên tắc thận trọng khách quan đã vi phạm khá phổ biến, nhiều điều tra viên đã áp đặt ý chí chủ quan của mình khi đánh giá lời khai của bị can, nhất là vội tin vào lời nhận tội của bị can.

Ví dụ: xét xử sơ thẩm vụ Nguyễn Thị Thanh Thùy “tham ô tài sản”: tuyên bị cáo “không có tội” :

Như Báo Người cao tuổi đã phản ánh tại số báo 13 (1330) ngày 22/1/2014, TAND thành phố Hà Nội hoãn phiên tòa hình sự, vụ Nguyễn Thị Thanh Thúy bị truy tố tội “Tham ô tài sản”, hơn nữa nửa năm vi phạm Bộ luật Tố tụng Hình sự không hề có thông báo gì, bỗng dưng triệu tập mở phiên tòa vào ngày cận Tết (27/1/2014, tức 27 tháng Chạp âm lịch). Phiên tòa diễn ra vội vã, chóng vánh, kết thúc bằng phán quyết của HĐXX, các bị cáo “không có tội”. Điều đáng nói, HĐXX chỉ dựa vào lời khai không có căn cứ chối tội của bị cáo tại tòa, bỏ qua đề nghị của đại diện VKSND thành phố Hà Nội, không xem xét phần trình bày của đại diện nguyên đơn dân sự (Báo Người cao tuổi), để phán quyết một bản án vô căn cứ, trái pháp luật vô hình trung “phủi sạch” công sức của Cơ quan Điều tra, “biến” một trong 15 vụ án điểm của cả nước về tham nhũng năm 2009 thành con số không, gây bức xúc dư luận…

Ví dụ trên đưa ra đã giúp ta thấy được nguyên tắc thận trọng khách quan đã bị vi phạm khá phổ biến, nó không chỉ ảnh hưởng tới công tác điều tra mà còn trực tiếp ảnh hưởng tới niềm tin, thái độ của con người đối với cán cân công bằng.

3. Vi phạm về phương pháp hỏi cung bị can

Khi hỏi cung, Điều tra viên phải cảm hóa chính trị để giải quyết tư tưởng cho bị can, tức là đường lối chính trị, lấy chân lí, lẽ phải để giáo dục, thuyết phúc bị can, nhằm tạo ra những thay đổi  vè mặt tâm lí của bị can một cách tích cực để bị can khai báo thành khẩn. Nhưng thực tế thì cho thấy, nhiều cán bộ hỏi cung đã không cảm hóa, giáo dục, thuyết phục có trường hợp cán bộ hỏi cung đã dung lí lẽ giảng giải cho bị can không đúng tinh thần, nội dung chủ trương đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, đã dẫn đến nhiều điều luật việc dẫn các biện pháp xử lí, dung tác động của pháp luật răn đe bị can..Do vậy đã làm cho bị can hoang mang, lo lắng, hoảng sợ…Từ đó bị can khai báo không đúng sự thật hoặc khai báo theo ý chí của người hỏi cung.

Ví dụ: trong vụ án vườn điều, để củng cố lời khai nhận tội của Huỳnh Văn Nén, ĐTV Cao Văn Hùng đã sử dụng “đặc tình” là Nguyễn Thị Kim Lan, trú tại phường Lộc Sơn, thị xã Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng bị bắt về tội “chứa mại dâm” vào ngày 30/12/1998 và được giam chung với bà Nguyễn Thị Lâm, cung cấp giấy bút cho can phạm này để can phạm này dạy bà Lâm viết chữ (vì bà Lâm không biết chữ), và sau này chính bà đã tố cáo tại phiên tòa việc Nguyễn Thị Kim Lan đã cầm tay bà viết thứ thông cung với Trần Văn Sáng và CQĐT đã sử dụng ngay bức thư đó như một tài liệu cáo buộc về sự tham gia của bà Lâm trong vụ án “Vườn điều”.

Rõ ràng, ĐTV trong vụ án trên đã vi phạm phương pháp hỏi cung. Ở đây, ta thấy khả năng thuyết phục trong giao tiếp với bị can không có, giữa các kĩ năng định hướng, định vị, điều khiển quá trình giao tiếp đều không có sự áp dụng, mà nó đi ngược lại với ý nghĩa của nó.

III. Nguyên nhân của những vi phạm pháp luật trong hỏi cung bị can

Thứ nhất, Bộ luật TTHS chưa dự liệu hết các tình huống cụ thể trong thực tiễn.

Thứ hai, do trình độ lí luận chính trị, mức độ hiểu biết đường lối chính sách nói riêng và trong công tác tư pháp nói chung vẫn còn hạn chế.

Thứ ba, chưa làm tốt công tác chuẩn bị hỏi cung: trước khi hỏi cung bị can, cán bộ hỏi cung chưa nghiên cứu kĩ hồ sơ vụ án, không hiểu rõ đối tượng hỏi cung, chưa theo dõi nắm bắt được đầy đủ diễn biến tâm lí, thái độ của bị can, không đánh giá đúng bản chất con người bị can.

Thứ tư, trong quá trình hỏi cung bị can, Điều tra viên chưa thực hiện triệt để và nghiêm túc các nguyên tắc của hoạt động hỏi cung bị can dẫn đến một số hoạt động hỏi cung còn màng tính chất tùy tiện, trái pháp luật.

Thứ năm, do chủ quan với kinh nghiệm công tác, xét hỏi, coi thường đối tượng, các bộ hỏi cung thường không chuẩn bị trước đề cương xét hỏi, sử dụng phương pháp, chiến thuật hỏi cung không phù hợp với từng đối tượng bị can.

IV. Các giải pháp hoàn thiện việc vi phạm pháp luật trong hỏi cung bị can

Để khắc phục, nâng cao hiệu trong việc hoàn thiện việc vi phạm pháp luật trong hỏi cung bị can, ta cần đưa một số giải pháp như sau:

Thứ nhất, cần sửa đổi, bổ sung quy định của Luật về quyền hạn điều tra của Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân trong pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự và Bộ luật TTHS cho phù hợp với thực tiễn.

Thứ hai, tăng cường công tác giáo dục phẩm chất cách mạng và lựa chọn những cán bộ năng lực, có đầy đủ những kiến thức cần thiết về nghiệp vụ điều tra, tâm lí điều tra tội phạm, có kinh nghiệm công tác để làm công tác hỏi cung bị can và thường xuyên mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ điều tra hình sự.

Thứ ba, sử dụng phương pháp chiến thuật hỏi cung bị can một cách nhuần nhị, linh hoạt, phải lường trước các tình huống bất ngờ, phức tạp có thể xảy ra trong quá trình hỏi cung, đồng thời cũng dự liệu những biện pháp đề phòng.

Thứ tư, trước khi hỏi cung bị can, Điều tra viên phải nghiên cứu kĩ hồ sơ vụ án, nắm chắc lý lịch của bị can, đặc điểm tâm lí, tâm tư nguyện vọng của bị can, biết được những điểm yếu của bị can, trong trường hợp hỏi nhiều bị can trong một vụ án thì phải phân biệt và lựa chọn bị can nào hỏi trước, bị can nào hỏi sau để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Thứ năm, Nhà nước và cơ quan tiến hành tố tụng cần phải quan tâm giải quyết các vấn đề sau:

- Các nội dung trong biên bản hỏi cung bị can cần được nghiên cứu có mẫu thống nhất với nhau, biên bản mẫu cấp đủ cho các đơn vị sử dụng, tránh trường hợp thiếu biên bản phải sử dụng biên bản khác thay thế.

- Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động hỏi cung bị can. Xây dựng và bố trí nơi hỏi cung hợp lí, không bị ảnh hưởng bởi các tác động bên ngoài trong khi hỏi cung, góp phần nâng cao hiệu quả của việc hỏi cung.

- Đảm bảo các điều kiện an toàn trong quá trình hỏi cung bị can như: có đầy đủ lực lượng canh gác, dẫn giải bị can, tránh việc bịc an bỏ trốn hoặc tấn công cán bộ hỏi cung.

C.KẾT LUẬN

Hoạt động hỏi cung bị can là biện pháp điều tra công khai trực diện với bị can nhằm làm rõ sự thật của toàn bộ vụ án và được khoa học điều tra tội phạm đánh giá là biện pháp tố tụng quan trọng nhất của hoạt động điều tra.Trong quá trình hỏi cung thì thực tế mà nói không tránh được những thiếu sót, vướng mắc và bất cập nhất định như đã trình bày cụ thể ở trên. Trên cơ sở nhận thức được điều đó, Cơ quan và cá nhân có thẩm quyền cần phát huy những yếu tố tích cực nhằm giảm thiểu những vấn đề, khía cạnh tiêu cực đang còn tồn tại trong thực tế, thúc đẩy hoạt động hỏi cung có hiệu quả để quá trình hỏi cung phát huy được hết ý nghĩa của nó là góp phần chứng minh vụ án hình sự.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.Đại học Luật Hà Nội – Giáo trình khoa học điều tra hình sự - NXB CAND Hà Nội – 2008

2. Đại học quốc gia Hà Nội – Giáo trình Điều tra hình sự - NXB Đại học quốc gia Hà Nội

3. Đại học CSND – Giáo trình chiến thuật điều tra hình sự - XB 2000

4. Đại học CSND – Tâm lí hỏi cung bị can 1998

5. Phạm Thị Hiền – Một số vấn đề lí luận cơ bản về hỏi cung bị can – khóa luận tốt nghiệp năm 2003

6. Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự 2004

Một số trang web:

www.dantri24h.com

www.vietbao.vn

www.Express.vn